Briefe / წერილები

წერილები  / Briefe

ჩემი და ფრანკის მრავალწლიანი მეგობრობა, ჩვენი ერთობლიოვი საქმიანობა, (ჟურნალ einBLICK Georgien-ის გამოცემა და სხვ. მრავალი)მოიცავს ასევე ჩვენს ხშირ პირად მიმოწერას საქართველოზე, ევროპაზე და სხვა მიმდინარე თემებზე.
გადავწყვიტეთ ამ წერილების გამოქვეყნება. ეს წერილები პირველ რიგში მკითხველმაც, მხოლოდ აზრთა გაზიარებად უნდა მიიჩნიოს მათი ჩამოყალიბების პროცესში.
მარიკა ლაფაური-ბურკი 06.02.2011 ჰამბურგი Aus meiner langjährigen Freundschaft mit Frank ging, neben unseren gemeinsamen Projekten und kulturellen Aktivitäten für Lile e.V., wie beispielsweise der Herausgabe der Zeitschrift „EinBlick Georgien“ u.v.a., auch ein umfangreicher Briefwechsel hervor. Diese Korrespondenz befasste sich vor allem mit Themen, die u.a. Europa und Georgien betreffen. Wir haben uns entschlossen, daraus einiges hier zu veröffentlichen und zur Diskussion zu stellen. Wir möchten betonen, dass es sich dabei um einen Gedankenaustausch handelt, in dem unsere Ideen im Prozess des Werdens sichtbar werden. Wir erheben keinen Anspruch auf endgültige Wahrheiten und laden dazu ein, an diesem symphilosophischen oder sympoetischen Gedankennetzwerk mitzuarbeiten. Marika Lapauri-Burk, Hamburg, 2011.

Brief/წერილი §10. 23.09.12
 

Marika,

lass uns noch einmal gemeinsam über die tieferen Gründe der georgischen Krise nachdenken. Was verhinderte nach 2003 die Entwicklung eines kohärenten politischen Projektes, das den Ansprüchen des 21. Jahrhunderts genügen könnte?

მარიკა, მოდი ერთად დავფიქრდეთ საქართველოში განვითარებულ კრიზისის სიღმისეულ მიზეზებზე.  რამ შეუშალა ხელი 2003 წლის პოლიტიკური პროექტის ურთიერთკავშირებს, რომელიც 21-ე საუკუნის მოთხოვნების სიმაღლეზე იქნებოდა?

Es ist kein Geheimnis, dass die sogenannte Rosenrevolution von Anfang an eine eigentümliche Melange aus den tieferen Aspirationen des georgischen Volkes und bestimmten Gruppeninteressen war, die sich im Verlauf der darauf folgenden Jahre  zunehmend wieder in ihre Bestandteile auflöste.

საიდუმლო არაა, რომ ე.წ. ვარდების რევოლუცია დასაწყისში თავისებური ნარევი იყო ქართველი ხალხის სიღრმისეული გამოხატულებისა და გარკვეული ჯგუფების ინტერესებისა, რომელიც შემდგომ წლებში უფრო და უფრო თავის შემადგენელ ნაწილებში დაიშალა.

Es war die zu kalte Milch, die in den heißen Kaffee geschüttet wurde und daher flockte.  Das implizite Bündnis zwischen den Bedürfnissen der Bevölkerungsmehrheit und einem putschistischen Teil des Machtapparates erwies sich spätestens 2007 als brüchig.

ეს იყო ცივი რძე, რომელიც ცხელ ყავაში შეურიეს და ამიტომ ის კოლტებად იქცა.  საზოგადოების უმრავლესობის მოთხოვნილებებსა სახელისუფლებო აპარატის ნაწილს შორის  არსებული სიმყიფე ყველაზე გვიან 2007 ში თვალნათელი შეიქმნა.

Die endgültigen Scheidung wurde nur durch die Ereignisse im August 2008 noch einmal vertagt. Das alles ist sattsam bekannt und wurde politisch und soziologisch analysiert. Ich möchte an dieser Stelle nicht über die Ambitionen der heute in Georgien herrschenden Gruppe sprechen, deren Ziele bekannt sind.

საბოლოო გაყოფა მხოლოდ 2008 წლის მოვლენების გამო დროებით გადაიდო. ეს ყველაფერი საკმარისად ცნობილია და პოლიტიკყრად და სოციოლოგიურად გაანალიზებული. ახლა არ მსურს საქართველოში გაბატონებულ დაჯგუფებაზე საუბარი, - მათი მიზნები ცნობილია.

Es handelt sich um die Reste eines Elitenprojektes, das sich  einer bestimmten weltpolitischen Konstellation verdankte, deren Konturen zunehmend im Dunkel der Geschichte versinken. Wichtiger wäre es, darüber nachzudenken, warum es den Reflexionseliten, die sich den Bedürfnissen der Bevölkerung weiterhin verbunden fühlten, nicht gelang, ein alternatives Projekt zu formulieren.

საქმე გვაქვს ელიტური პროექტის ნარჩენებზე, რომელიც გარკვეულ პოლიტიკურ კონსტალაციას ემყარებოდა და რომლის კონტურები უფრო და უფრო ისტორიის სიბნელეში იკარგება. მნიშვნელოვანი იქნებოდა იმაზე დაფიქრება, თუ რატომ ვერ შეძლო ელიტამ, რომელიც საზოგადოებასთან თავს კიდევ დაკავშირებულადს თვლიდა აესახა ხალხის მოთხოვნილებები და ალტერნატიული პროექტის ფორმულირება.

Was wurde aus dem Enthusiasmus, von dem bereits Kant meinte, dass er die Revolution bleibend überlebt? Natürlich gibt es dafür aktuelle machtpolitische Gründe, Gruppeninteressen und auch manifeste Repressionen, aber das alles scheint mir als Erklärung nicht ausreichend. Wir haben immer wieder erlebt, dass die georgische Gesellschaft kein gemeinsames Sensorium der Selbstwahrnehmung besitzt.

სად წავიდა ის ენთუზიაზმი, რომელზედაც კანტი საუბრობს და რომელიც რევოლუციაზე დღეგრძელი იქნებოდა? რასაკრვირველია, ამას აქტუალური პოლიტიკური ძალაუფლების მიზეზები გააჩნია. ჯგუფების ინტერესები, მანიფესტური რეპრესიები, მაგრამ მეჩვენება, რომ ეს არაა საკმარისი მოვლენების ასახსნელად. ჩვენ არა ერთხელ ვიყავით მოწმენი, რომ საქართველოს საზოგადოებას არ გააჩნია ერთობლივი მგრძნობელობა საკუთარის აღსაქმელად.

Der Sensus Communis, der Common Sense ist unterentwickelt. Daran scheitert jede Kommunikation, jeder Versuch, die heute notwendige Kulturpolitik voranzubringen. Es sind noch nicht einmal die klassischen parteipolitischen Interessen des 20. Jahrhunderts, die in Georgien die Ausbildung eines solchen Grundkonsenses verhindern – die sozialen Gruppen, die solche Interessen vertreten, existieren in Georgien kaum. Die Ursachen liegen tiefer und betreffen das Herz der georgischen Kultur, das im Verlauf seines Lebens mehrfach aus dem Takt gebracht wurde.

Sensus Communis და Common Sense განუვითარებელია. აქ მარცხდება ყოველი კომუნიკაცია, ყოველი მცდელობა, რომელიც დღევანდელ კულტურულ პოლიტიკას წინ წასწევდა. საფუძვლად მე-20 საუკუნის პარტიული ინტერესებიც კი არ არსებობს საქართველოში, რომელიც ჩამოაყალიბდებოდა და წარმოადგენდა სოციალურ ჯგუფებსა და მის ინტერესებს. მიზეზები ღრმად დევს და ის ქართული კულტურის გულს უკავშირდება, რომლის რიტმი დროთა განმავლობაში მრავალგზის ტაქტიდან ამოვარდნილი იქნა.

Der Enthusiasmus, diese aufs höchste gesteigerte Phantasie, die eine Kultur mit den Bedürfnissen der Menschen verbindet, unterlag immer wieder der kolonialen Gewaltgeschichte, die das Leben der kaukasischen Völker deformiert.

ენთუზიაზმი, მისი სულიერი ფანტაზიის სიმაღლეზე, რომელიც კულტურას ადამიანების მოთხოვნილებებთან აკავშირებს, ექვემდებარებოდა კოლონიალურ ძალადობრივ ისტორიულ მსვლელობას, რის გამოც კავკასიელი ხალხების ცხეოვრების დეფორმირება მოხდა.

Ohne eine Wiederherstellung dieser Verbindung zwischen „Tiefenperson“ (Philipp Lersch) und Kultur wird es aber weder in Georgien noch im Vorderen Orient nennenswerte Fortschritte geben. Der heute auch in Georgien vorherrschende Modernismus und Liberalismus geht davon aus, dass die moderne Zivilisation vor allem ein Mechanismus der Affektkontrolle ist, eine posthistorische Balance der Egoismen, ein globales System der checks and balances, in das Georgien sich lediglich einordnen müsse, um seine Produktivität entfalten zu können.

„სიღრმის ადამიანსა“ (Philipp Lersch) და კულტურას შორის კავშირის აღდგენის გარეშე არც საქართველოში და არც ახლო აღმოსავლეთში მნიშვნელოვანი გაიმჯობესება ვერ იქნება. საქართველოში დღეს გაბატონებული მოდერნიზმისა და ლიბერალიზმის მიხედვით თანამედროვე ცივილიზაცია პირველ რიგში ემოციების კონტროლი, ეგოისტების პოსტისტორიული ბალანსი, რეგულირებისა და კონტროლის რაღაც გლობალური სისტემაა, სადაც საქართველო როგორმე უნდა ჩაჯდეს, რომ მან თავისი პროდუქტიულობა განავითაროს. 

Die tatsächlich notwendige Kunst des Vergessens, die neues historisches Handeln ermöglicht, weicht so der schlichten Amnesie. Wenn es nicht gelingt, das Gefühl, die Erinnerung und den Willen als Organ der Zukunft (Hannah Arendt), die gemeinsam eine kulturelle Identität ausbilden, maßvoll aufeinander abzustimmen, dann wird auch in Zukunft jedes politische Projekt in Georgien scheitern.

დავიწყების საჭირო ხელოვნება, რომელიც ახალ ისტორიულ ქმედებებს შესაძლებელს ხდის უბრალოდ ამნეზიად არის ქცეული. თუ არ გახდება შესაძლებელი გრძნობა, მეხსიერება და ძალისხმევა, ერთად ქცეული  მომავლის ორგანოდ (ჰანა არენდტი) იქცეს, რომელიც ერთად ზომიერი კოორდინანტებით კულტურულ  იდენტურობას ქმნის,  მაშინ ქართული პოლიტიკური პროპექტი მომავალშიც დამარცხდება.

Selbst die Ökonomie, das Vehikel der bisherigen Modernisierungsprozesse, basiert auf diesen identitätsbildenden Prozessen, wie uns mittlerweile sogar die akademische Wirtschaftswissenschaft (George Akerlof etc.) wieder mitteilt. Jede sozial-historische Differenzierung, die nicht lediglich kulturelle Zersetzung ist, setzt Einheit voraus und muss sie selbst immer wieder reproduzieren.

თავად ეკონომიკა, რომელიც აქამდელი მოდერნიზაციის პროცესების გამწევი უღელია, ეფუძვნება იდენტურობის ჩამოყალიბების პროცესებს, როგორც აკადემიური ეკონომიკური მეცნიერებებიც კი გვამცნობენ. (გეორგ აკერლოფი და სხვ.) სოციალ-ისტორიული ყოველი დიფერენციაცია, რომელიც არ არის კულტურული რღვევა, ეფუძვნება და ითვალისწინებს მთლიანობას, რომელიც მან ისევ და ისევ თვითონ უნდა მოახდინოს.

Die georgische Gesellschaft verfügt zurzeit nicht über einen derartigen kulturellen Reproduktionsmechanismus, der eine unproduktive Reflex-Modernisierung (Darcy Ribeiro) verhindern könnte. Wenn wir über Politik in Georgien sprechen wollen, müssen wir zunächst darüber sprechen.

ქართულ საზოგადოებას ამჟამად არ გააჩნია ამგვარი კულტურული რეპროდუქცირების მექანიზმები, რომელიც უნაყოფო რეფლექს-მოდერნიზირებას (დერსი რიბეირო) შეაკავებდა. თუ ჩვენ ქართულ პოლიტიკაზე საუბარი გვინდა, მაშინ ჩვენ მასზე უნდა ვისაუბროთ.

Brief/წერილი §9.
06.05.2012

“არც კარგი და არც ცუდი არ გააკეთო.”

ფრანკ,

დიდი მადლობა შენი ბოლო წერილისათვის. (იხ. ქვემოდ) რაღაც უცნაურად ხდება ხოლმე მოვლენები საქართველოში. ერთ მშვიდობიან საღამოს ვხსნი ფეისბუქს და ვხედავ სავსეა იქაურობა რაღაც “ფეხების ბანვით”. ვატრიალებ მაუსს ზევით-ქვევით და როგორც იქნა ვაგნებ ციტატებს პირველწყაროდან, სათურით: “ილია მეორე ცოლებს ქმრების მორჩილებისკენმოუწოდებს“. ნებისმიერი მორჩილებისაკენ მოწოდება რაღაც ბავშვობიდანვე მაღიზიანებდა და ჩემი რეაქციებით მრავალ პრობლემაშიც გამიყვია თავი.

ნებისმიერი მსგავსი „დისკუსიის“ დროს მეხშვება ყველა კარი მონაწილეობის მისაღებად. ვეღარ ვხედავ საგანს, რაზედაც უნდა ვისაუბროთ, ვეღარ ადგილს, საიდაც ან ხმის მიწვდენა, ან მონაწილეობა შესაძლებელია. ეს ყველაფერი ემგვანება რომელიღაც პლანეტას, სადაც მხოლოდ ერთი მოედანია, რომელზედაც მუდმივად ხალხია შეკრებილი. მათ აცვიათ ზოგს დაძონძილად და ზოგს მდიდრულად, ზოგს პუდრიანი პარიკი უკეთია და ზოგს კი საკარნავალო ნიღაბი. არავინ არ მეცნობა. ისმის მხოლოდ ყაყანი, ერთმანეთის ხელის კვრა, ბრაზობენ და უხარიათ ერთდროულად, მოედნის შუაში აღმართულია სახრჩობელა. "პლანეტა-მოედნის" უკან, როგორც ეს რაიმე „მოედანს“ შეეფერება ჩანს სახლების რიგიც, მაგრამ ეს სახლები არავისი არაა. მე მგონი მხოლოდ ბუტაფორიაა. ამ პლანეტაზე პერიოდულად მხოლოდ შუქი ქრება ხოლმე, (ესაა ღამე, ანუ ღამის იმიტაცია) და შუქის ისევ ანთებისას ახალ სცენას ხედავ. სცენა იგივეა. მაშინვე ირთვება ეს გამაყრუებელი ყაყანი. ზოგჯერ კი უფრო ცოტანი არიან ხოლმე, მაგრამ რატომღაც ეს ხმაური სულ გამუდმებით ერთნაირია. მე ვუყურებ ჩემს საკუთარ თავს ამ მოედანზე, გათანგულს და რაღაც სხეულდამახინჯებულს. (ამის აღწერა ახლა წვრილად არ მინდა, იმედია გამიგებ) ვიცი, რომ ერთადერთი საშველი დროებით ამ შუქის გამორთვაა. როგორც ის შუქი გამოირთვება, უმალ „ჩემი შუქი“ ინთება. მაშინვე ვჯანსაღდები და ვხედავ ბალახს. გთხოვ არ დამცინო ამაზე! დიახ, სრულიად ჩვეულებრივ ბალახს ვხედავ, აი, გზის ნაპირებზე რომ იზრდება ხოლმე მოუვლელ გაზონებზე, - სამყურა, ბაბუაწვერა, ცოტა ჭინჭარი, კოინდარი. ... აღარ გავაგრძელებ, ასეთი ზმანებები მაქვს. თემას დავუბრუნდები. (აქვე ბარემ ვკითხულობ: თუ ეს ყველაფერი, მსგავსი ზმანებები, ფეისბუქის მომხმარებლის სიმპტომატური დაავადებაა, ვთხოვ აქვე მკითხველს, - თუ ისინი მსგავს შემთხვევებს იცნობენ, - გამომეხმაურნონ. წინასწარ დიდი მადლობა!)

გადავხედე ამ ყველაფერს, ამდენ გაბრაზებულ და განერვიულებულ ადამიანს ამ ჩვენს კაცობრიობის მონაპოვარ ფეისბუქში და დავწერე ე.წ. სტატუსი: „მე ყველას დაგბანთ ფეხებს, თან დიდი სიამოვნებითაც. ფრენდის ფრენდებსაც გადაეცით.“ ალბათ წარმოიდგენ, რომ უშედეგოთ დამთავრდა, - არავინ არ მუსულა, ვისაც ფეხებს დავბანდი. გვერდით გავლილიც კი ვერ დავინახე, რომ რომელიმე სრულიად არაქრისტიანული ეშმაკობით მაინც ახლოს მომეტყუებინა და მისთვის რაიმე მომიზეზებით ფეხები დამებანა. ერთმა მეგობარმა ისიც კი შემეკითხა, დაბანო გინდა თუ მოაჭამოვო. ამიტომ სულ უფრო შევშინდი, კანიბალიზმი არ დამაბრალონ მეთქი, რომ აი ჯერ ბანს და ამას იმიტომ აკეთებს, რომ მერე სუფთა ფეხების შეჭმა უნდაო. ამის გაფიქრებაზე ისე ამიჩქარდა გული შიშისაგან რომ საერთოდ ენა ჩამივარდა.

შენ კარგად დაწერე და მე ამიტომ ამ თემას, - პატრიარქის ქადაგებას - აღარ გავაგრძელებ. გვეშინია ეკლესიის ძალაუფლების საქართველოში, გვეშინია უფლებების შელახვის, გვეშინია რომ სხვის ემასიპაციას ხელი ეშლება, (გასაგებია ამ დროს, რომ საკუთრივ უკვე ემასიპირებული ვარ), გვეშინია რომ გარშემო ამდენი ბნელი და გაუნათლებელია, კიდევ რომელი ერთი ვთქვა, - გვეშინია უამრავი რამის. მოკლედ რომ ვთქვა: სულ გვეშინია.

რახან მაინც ვირტუალურია ეს ყველაფერი, ამიტომაც ახლა ზუსტად გამახსენდა ჩემი ფეისბუქის სლოგანი, „ნურაფრის ნუ გეშინიათ“. ეს იყო, რაც ფეისბუქის პროფილის გახსნის დროს დაუფიქრებლად და სპონტანურად ჩავწერე მითითებულ ფანჯარაში.

ადრეც გვაქვს აღნიშნული ჩვენს მიმოწერაში, (მაგ. იხ.წერილი §7) თუ როგორ ჩაიშხუვლებენ ხოლმე დისკუსიები საქართველოში. ჩაიარა ამ ამბავმა და მოგვიანებით იქვე, რამოდენიმე უმნიშვნელო კომენტარებიანი განცხადება ქვეყნდება, - რომ ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტში თემაზე - “ადამიანის თავისუფლება” ტარდება საჯარო ლექცია, რომელსაც დეკანოზი თეოდორ გაგნიძე გაუძღვება. ამ დეკანოზზე საშინელ ცუდ ამბებს ამბობენ. ერთი ვერა და ვერ მოვიცალე ვიდეო მენახა მის ასეთ ცუდობებზე. გიგი თევზაძისა და მის ელიტარულ პროფესორ თანამშრომლების გვერდით, ყოფილა თურმე სტუდენტების თვითმმართველობა, რომელთა ინიციატივით ამ “ცუდ გაგნიძეს” იწვევენ თავისუფლებაზე სასაუბროდ. დღეს, 6 მაისს ყოფილა, 18:00 საატზე. აი, ახლა ამ წუთას, ჩემთან 16:50 -ია. ე.ი. 10 წუთში იწყება. ამ ამბავზე რაღაცა ამოვილუღლუღე გაკვირვებულმა და ახლა ამის წერისას ჩავხედე, - არაფერი! გდია საცოდავად მარტო ეს კომენტარი.

გუშინ წავიკითხე, ტაბულას ფურცლებიდან გია ნოდია გვთავაზობს სექსზე საუბარს. საინტერესოა თუ “გაშხუილდება” ეს თემა საქართველოში. დღეს ვნახე ფანტასმაგორიული ბაგრატის ტაძრის აღდგენის მოდელი და ამასთან ატეხილი უკვე მერამდენე ჩოჩქოლი.

აი ასეთია მდგომარეობა, მაშინ- “თუ არავის არ ვბანთ ფეხებს”.

პს: დამავიწყდა, ამეხსნა შენთვის, თუ რატომ დავწერე სათაურად “არც კარგი და არც ცუდი არ გააკეთო.”

ამაზე დაწვრილებით კიდევ მოგიყვები სხვა დროს. ესაა ნაწილი ბერენდტის (Joachim-Ernst Berendt) მანტრისა. გაგრძელება აქვს მას ასეთი: “ჩემი პირველი სახე -ახლა”. და ამას მოყვება მთელი რიგი ინტერპრეტაციები. ძენის სწავლება და ა.შ. იცი, რომ მაინტერესებს თემა -ბგერა. ხომ ვიცით, რა რთულია ეს ყველაფერი, ასეთი გზით ცხოვრება, ამდენი ძალისხმევა და ა.შ. მაგრამ ეს პატარა ფრაზა - “არც კარგი და არც ცუდი არ გააკეთო”- სულაც არ მეჩვენება მიუწვდომლად. ის რომ მოვთარგმნოთ დასავლურად, რაციონალურად, ჩვენს ენაზე, თანაც ცოტა დავანაწევროთ ძენი (დანაწევრება ხომ ასე კარგად გვეხერხება) და ერთი წუთით პატარა შეკითხვა დავსვათ: - სულ კარგად რომ ვიქცევი და ამდენ ცუდ რამეს რომ ვგმობ, - ეს კარგია? ამ დროს კარგი ვარ?

06.05.2012

„Wenn ich dich nicht wasche, so hast du kein Teil an mir.“ (Johannes 13, 8)

Liebe Marika,

zwei Wochen nach Gründonnerstag, an dem Ilia II. an zwölf Priestern in der Samemba Kathedrale die rituellen Fußwaschungen vornahm, brach nach der Sonntagspredigt am 29.04.2012 in den Phalangen des säkularen Liberalismus ein grenzenloser Sturm der Entrüstung aus. Die Aufregung entzündete sich daran, dass der oberste Priester Georgiens, neben vielen anderen Anregungen für ein erneuertes christliches Familienleben, den Frauen seines Landes riet, ihren Ehemännern den von ihm kurz zuvor vollzogenen Dienst ebenfalls zu erweisen. Die Fußwaschung als Liebesdienst wurde zum Anlass einer Kampagne, die in einer Unterschriftensammlung für einen maßlosen und unverschämten Brief an den Katholikos-Patriarchen mündete.

Ich möchte hier nicht darüber diskutieren, ob die Wahl der Worte, ob die konkrete Akzentuierung in der Predigt mir persönlich in jedem Punkt entspricht. Ich fühle mich frei genug, den Geist der Predigt anzunehmen, ohne mich in allen Punkten einverstanden zu erklären. Die extremen Reaktionen auf die Predigt des Katholikos-Patriarchen betrachte ich in erster Linie als Teil der tiefen Krise des Liberalismus. Dass es in der georgischen Kirche Fundamentalisten gibt, die eine christliche Moderne für ein Sakrileg halten und die humane Substanz des Glaubens lieber in einem imaginierten Mittelalter einschließen wollen, ist mir wohl bewusst. Mir ist auch bewusst, dass es schlichte Gemüter im Klerus und in den Gemeinden gibt, die nicht immer verantwortungsbewusst mit derartigen Aussagen umzugehen wissen. Über diese Form der religiösen Kulturlosigkeit und der Sklerose werden die Gläubigen selbst ihr Urteil abzugeben haben. Erschüttert hat mich aber vor allem der fanatische Hass, den die Botschaft des Katholikos-Patriarchen in den sogenannten liberalen Kreisen ausgelöst hat. Die moderne Gesellschaft, die sich mit menschenverachtenden Ungleichheiten jeglicher Art arrangiert, ohne dass auch nur der leiseste Ton der Entrüstung zu vernehmen wäre, erträgt offenbar die Haltung des Dienens nicht, die im Ritual der Fußwaschung zum Ausdruck kommt. Es ist nicht die Vielzahl der Bettler auf dem Rustaweli-Prospekt, es ist nicht die zunehmende Verarmung der georgischen Landbevölkerung, es sind nicht die unhaltbaren Zustände in den georgischen Gefängnissen, die einen Aufschrei des Entsetzens unter den liberalen Intellektuellen auslösten, - nein, es ist der Liebesdient, die Heiligung „durch die Waschung mit Wasser und durch das Wort“ (Epheser 5, 26), der diese Missbilligung verursacht.

Marika, genauso wie du gehöre ich nicht zu den Frömmlern und habe meine liberalen Freiheiten immer mit Freude genossen, aber ich erlebe nicht nur in Georgien, dass ein aggressiver laizistischer Liberalismus die christlichen Grundlagen unserer Freiheit angreift. Es ist ein Liberalismus ohne Liebe, der eine Zukunft heraufbeschwört, demgegenüber sich die Totalitarismen des 20. Jahrhunderts als Kinderspiele erweisen könnten. Ich möchte hier nicht mit dem paulinischen Geist in der Predigt des Patriarchen hadern. Aber selbst die Aufforderung an die Frauen, ihren Männern unterwürfig zu sein, wie sie in dem Brief des Paulus an die Epheser zu finden ist, ist doch durch die weit umfangreichere darauf folgende Passage relativiert:

„Ihr Männer, liebet eure Weiber, gleichwie auch der Christus die Versammlung geliebt und sich selbst für sie hingegeben hat, auf dass er sie heiligte, sie reinigend durch die Waschung mit Wasser durch das Wort, auf dass er die Versammlung sich selbst verherrlicht darstellte, die nicht Flecken oder Runzel oder etwas dergleichen habe, sondern dass sie heilig und tadellos sei. Also sind auch die Männer schuldig, ihre Weiber zu lieben wie ihre eigenen Leiber. Wer sein Weib liebt, liebt sich selbst. Denn niemand hat jemals sein eigenes Fleisch gehasst, sondern er nährt und pflegt es, gleichwie auch der Christus die Versammlung. Denn wir sind Glieder seines Leibes, [von seinem Fleische und von seinen Gebeinen]. „Deswegen wird ein Mensch seinen Vater und seine Mutter verlassen und seinem Weibe anhangen, und die zwei werden ein Fleisch sein. Dieses Geheimnis ist groß, ich aber sage es in Bezug auf Christum und auf die Versammlung“ (Epheser 5, 25f).

Paulus ging es doch in erster Linie um die Stabilisierung der christlichen Gemeinde in einem nicht-christlichen Umfeld, um die Festigung des Leibes Christi, an dem die Gläubigen Anteil nehmen. In der Epoche des Liberalismus müssen wir zweifellos auch noch andere Dimensionen des „großen Geheimnisses“ ansprechen. Jesus selbst gab kurz vor seinem Martyrium auf Golgatha das Beispiel eines tiefen brüderlichen (oder geschwisterlichen) Aktes, das im Johannesevangelium zum Ausdruck kommt:

„Wisset ihr, was ich euch getan habe? Ihr heißet mich Lehrer und Herr, und ihr saget recht, denn ich bin es. Wenn nun ich, der Herr und der Lehrer, eure Füße gewaschen habe, so seid auch ihr schuldig, einander die Füße zu waschen. Denn ich habe euch ein Beispiel gegeben, auf dass, gleichwie ich euch getan habe, auch ihr tuet. Wahrlich, wahrlich, ich sage euch: ein Knecht ist nicht größer als sein Herr, noch ein Gesandter größer, als der ihn gesandt hat. Wenn ihr dies wisset, glückselig seid ihr, wenn ihr es tut“ (Johannes 13, 13)

Es waren vor allem die Frauen, die diesen Geist als erste in vollem Umfang in sich aufgenommen haben. Ob nun die Sünderin im Hause des Pharisäers, die ihre Tränen auf den Füßen des Christus mit ihrem Haar trocknete und sie salbte oder Martha, Lazarus Schwester, die seine Füße aus Dankbarkeit mit Nardenöl salbte, sie alle haben intuitiv erkannt, dass wir nicht errettet werden „aus Werken, die in Gerechtigkeit vollbracht, wir getan hatten, sondern nach seiner Barmherzigkeit durch die Waschung der Widergeburt und Erneuerung des Heiligen Geistes“ (Titus 3, 5). Der moderne Leistungsgedanke und der daraus erwachsende Egalitarismus kann diese Botschaft der Hingabe nicht mehr ertragen. Die schöpferische Freiheit, die darin liegt, wird nicht erkannt. Diese Durchbrechungen der  formalen Rationalität sind für die Liberalen offenbar nur noch Akte der Demütigung, wie es seinerzeit auch Judas Ischariot und die Pharisäer empfunden haben mögen.

Marika, aus meinen Sympathien für die Sache der Emanzipation habe ich nie einen Hehl gemacht und im Sinne eines konservativen Christentums bin ich sicherlich ein frevelhafter Modernist, aber ich habe auch zehn Jahre meines modernen Lebens in der ambulanten Altenpflege unzählige Male Männern und Frauen die Füße gewaschen. Unabhängig von meiner beruflichen Pflicht habe ich es gerne getan. Habe ich mich damit als moderner Intellektueller und als Mann gedemütigt? Sind wir bereits so armselig, dass jeder Akt der Fürsorge, der sich nicht auf der Ebene vertraglich miteinander verbundener Gleicher bewegt, in uns bereits Missbehagen auslöst? Alles Wesentliche im Leben wird uns doch geschenkt: Das Leben, die Liebe unserer Mütter, der Schutz und der Segen unserer Väter, die Zuneigung unserer Freunde, die Zärtlichkeit unter den Eheleuten und den Liebespaaren. Die Reaktionen auf die Predigt haben mich, nachdem du mir davon erzählt hast, mehr aufgewühlt als alles was ich bislang aus Georgien  erfahren oder dort selbst erlebt habe. Das bislang bestehende partielle Bündnis zwischen dem christlichen Geist und dem Liberalismus soll offenkundig (nicht nur bei euch) aufgekündigt werden und das empfinde ich persönlich als Schlag ins Gesicht. Wahrlich, wahrlich, ich sage dir: Es sei denn dass jemand aus Wasser und Geist geboren werde, so kann er nicht in das Reich Gottes eingehen“ (Johannes 3, 5). Das Geheimnis der Reinigung und der Wiedergeburt, das den Fußwaschungen zugrundeliegt  liegt,  begründet das schöpferische Leben und den modernen Personalismus. Ohne diese Liebesakte ist der Liberalismus nichts anderes als ein paganer Egoismus, ein wölfischer Kampf jeder gegen jeden. Die Liberalen, die sich an diesem Kampf beteiligen, sollten bedenken, dass sie vielleicht schon sehr bald auf ihren eigenen ungewaschenen Füßen stehen müssen und ich wage zu bezweifeln, dass sie darauf zu gehen vermögen. Bislang leben sie von den Opfern der anderen, der Hingabe, den Geschenken, die sie so verächtlich machen. Ich hoffe sehr, dass diejenigen, die die gemeinsame Arbeit von Christen und Liberalen am Personalismus in Georgien bislang unterstützt haben, nicht auf verantwortungslose Weise um die Früchte ihrer Bemühungen gebracht werden.aus Werken, die in Gerechtigkeit vollbracht, wir getan hatten, sondern nach seiner Barmherzigkeit du

წერილი/Brief 8. (§1,§2, §3, §4, §5, §6.§7. s.unten იხ. ქვემოდ)
31.12.2011

Marika,
die vielfältigen Diskussionen um den „Geist der Neuzeit“, wie Ferdinand Tönnies, der Husumer Doyen der deutschen Soziologie, seine 1935 erschienene Theorie der Moderne betitelt hat, sind in Westeuropa und in Georgien durch die allgemeine Diffusion der Postmoderne eingeebnet worden. Das heißt nicht, dass die den Debatten zugrunde liegenden Erfahrungen nicht mehr unsere Erfahrungen sind. Es heißt vermutlich nur, dass die westlichen Sozialwissenschaftler keinen geistigen Zugang mehr zu den Lebenswelten finden, denen die „Querelle des Anciens et des Modernes“ einmal entsprangen. Der Hamburger Soziologe Siegfried Landshut hatte bereits 1929 in seiner „Kritik der Soziologie“ für seine Wissenschaft und die in ihr diskutierten Probleme die „Gefahr des Verlustes des Zusammenhangs mit der ursprünglichen Ausgangssituation“ beschrieben. Angesichts selbstreferentieller Systemtheorien, die diese Erfahrungsferne und die Abkehr von „alteuropäischen“ Traditionsbeständen und einem entsprechenden Problembewusstsein nonchalant als letzten Stand der Soziologie verkaufen und immer neue selbstgeschaffene Paradoxien aus dem Zauberhut ihrer Pseudowissenschaft hervorholen, war diese Warnung wohl nur allzu berechtigt. Was ist dagegen nun diese „Ausgangssituation“, von der Landshut sprach? Ich möchte mich an dieser Stelle auf einen Teilaspekt der sozialwissenschaftliche Diskussion beschränken, obgleich der „Streit der Alten und der Neuen“ seinen Ausgang in der Literatur und Kunst genommen hat. Das Verhältnis der schönen Künste zu den Sozialwissenschaften wäre in der Tat ein Thema für sich. Zur Beleuchtung der Ausgangsproblematik beschränke ich mich auf die Fragestellung der deutschen Kultur- und Geschichtssoziologie, die ich bereits an anderer Stelle („Die Unvollendbarkeit der Weltgesellschaft“) gleichsam als Antoine Arnaulds so tatsächlich niemals unternommenen wissenschaftlichen Versöhnungsversuch verstehe. Bereits Tönnies hatte die Moderne nicht in erster Linie als sozialgeschichtliche Epoche sui generis betrachtet, sondern vielmehr als strukturelles Spannungsverhältnis, das sich spätestens in der Antike aufzubauen begann, sich vermutlich aber schon mit dem Sesshaftwerden ansatzweise entwickelte. Gemeinschaft und Gesellschaft (Tönnies), Kulturbewegung und Zivilisationsprozess (so die Fassung des Problems bei Alfred Weber) sind eben keine sich ausschließenden sozialevolutionären Etappen, sondern spannungsreiche Strata der Menschheitsgeschichte. Das Mittelalter bleibt in der Neuzeit lebendig. Die Moderne als Geist der Neuzeit zeichnet sich nicht so sehr durch einen abstrakten Rationalismus und Kognitivismus aus, sondern vielmehr durch ihre Fähigkeit zum universalen Dialog der Kultur- und Wissensformen. Die Romantiker sind mindestens so modern wie die Aufklärer. Säkularisierung und Resakralisierung sind keine sich ausschließenden Geistesbewegungen. Die Säkularisierung verdankt sich selbst einer umfassenden religiösen Reform (Charles Taylor). Innovationen entstehen immer aus den produktiven Kräften der jeweiligen Kulturen. In der deutschen Soziologie ist es einer zumindest einseitigen Lesart Max Webers geschuldet (vermittelt über die Rezeption US-amerikanischer Modernisierungstheorien nach 1945), dass Rationalität als antitraditionale Bestimmung von Fortschritt verstanden wird. Der tschechische Ethnologe und Soziologe Otokar Nahodil, den seine Forschungsreisen auch in den Kaukasus geführt haben, gelangte zu einer anderen Auffassung: „Die Rationalität ist in der Tradition ebenso inbegriffen wie die Irrationalität in der als rational geltenden Herrschaft der Bürokratie, der Wirtschaft oder der Produktion von Waffen zur Ausrottung der Menschheit und Sprengung unserer ganzen Lebenswelt.“ Es gehörte zu den Lebensleistungen von Siegfried Landshut, Karl Löwith und später von Wilhelm Hennis, diese Fehlinterpretation der Fragestellung Max Webers verdeutlich zu haben. Sie zeigten erneut den engen Zusammenhang von kultureller Tradition und Rationalität, von Normativität und Fortschritt. Es ist die Suche nach einer sinnvollen und verantwortbaren Lebensform, die den Beginn aller Modernität bezeichnet. Die ethnologische Forschung bestätigt insofern die Richtigkeit dieser Perspektive. Es wäre jedoch ein Fehlschluss, daraus eine schlichte Relativierung epistemologischer und ethischer Geltungsansprüche ableiten zu wollen. Der sich kulturell plural manifestierende Logos erschließt sich allerdings nur als Dialog der Kulturen in Raum und Zeit (Karl Jaspers, Otar Djioev, Michail Bachtin). Nicht eine abstrakte, kognitiv gesteuerte Weltgesellschaft, in der die nationalen Kulturen nur noch als simulierte Semantiken ein Restdasein fristen, ist das Signum unserer Moderne, sondern die dialogische Ausbildung von „Weltbewusstsein“ (Alexander von Humboldt), in dem wir unser Menschsein in personaler Gemeinschaft ausbilden. Es gibt keine reine und totale Moderne. Das ist eine inhumane und ahistorische Utopie, in der die liberalen und sozialistischen Hoffnungen regelmäßig pervertieren (Jan Patočka). Unsere Gegenwart wird auch im Jahr 2012 durch das Ineinandergreifen unterschiedlicher historischer Prozessdimensionen (Alfred Weber, Daniel Bell) gekennzeichnet sein:

- Wissenschaftlich-technischer Zivilisationsprozess;
- Geistig-kulturelle Entelechien;
- Gesellschaftsformierungen, die sich aus dem Zusammenwirken
der beiden ersten Dimensionen und den jeweiligen historisch-
räumlichen Besonderheiten ergeben.

Georgien besitzt aufgrund seiner uralten Traditionen, die sich im Austausch mit den Kulturen der Welt immer wieder erneuert haben, durchaus das Potential, diese Geschichtsdimensionen erneut produktiv zu verbinden. Dazu ist die Überwindung des nihilistischen Modernismus allerdings die Voraussetzung. Nur eine neue Verbindung mit dem Sein, wie sie der kürzlich verstorbene Václav Havel immer wieder eingefordert hat, kann kreative moderne Mischungsverhältnisse hervorbringen, in der nicht „Apokalyptiker und Integrierte“ (Umberto Eco) den Ton angeben, sondern diejenigen, die sich erneut auf die Suche nach einer verantwortbaren Lebensform begeben haben.


წერილი 8. (§1,§2, §3, §4, §5, §6.§7. s.unten იხ. ქვემოდ)

“ჯუჯები გოლიათების მხრებზე….”

საქართველოში სხვადასხვა დისკუსიებში ხშირად გაისმის ჩვენს ჩამორჩენილობაზე საუბარი, რაზედაც ძირითადად მოდერნულობას მოწყურებულნი გვესაუბრებიან. თუ კი რამ წარმოდგენა მქონია მოდერნულობაზე, ამ დისკუსიებიდან კიდევ უფრო და უფრო ბუნდოვანი ხდება ამ ნანატრი მოდერნულობის შინაარსი და საგანი.
თავად ეს სიტყვა ამასობაში იმდენი სხვადასხვა მნიშვნელობით იხმარება, რომ მხოლოდ თემის კონტექსტიდან გამომდინარე შეიძლება მისი წარმოდეგნა, თუ რა იგულისხმობა. მოდერნი, - როგორც დასახელება, რომელიც ჯერ კიდევ 1687 წელს გაისმა ანტიკურობასთან საპირისპიროდ, ცნობილი Querelle des Anciens et des Modernes -ის შემდეგ საბოლოოდ ძმური ხელისგადახვევით დამთავრდა იმ მომენტისათვის და დასაბამი მისცა სხვა დისკუსიებს. მრჩება შთაბეჭდილება, რომ საქართველოში ამ ყველაფრის თავმოყრის მაგივრად რამოდენიმე ადამიანის შერჩევით თეორიებს გვთავაზობენ “მოდერნულობისა” თუ “მოდერნიზაციისათვის”.
ევროპაში სხვადასხვა საინტერესო დისკუსიების მიუხედავად, აქაც რაიმე ერთ, თუნდაც ორ აზრზე ჯერჯერობით ვერავინ შეთანხმებულა. ამასობაში გამუდმებულ ცვლილებებს უფრო და უფრო მეტი გახევებით და მოუქნელად პასუხობენ ადამიანები. შემდგომი ახალი ეპოქის დამახასიათებელი დასახელებაც კი არ გვაქვს მოფიქრებული. კვლავ პოსტმოდერნს გავიძახით. თავის დროზე “მოდერნის” დარქმევით ძალიან მჭიდროდ შემოიხაზა საზღვრები, ამიტომაც ვერ გაუძლო ბევრმა მიმდინარეობებმა ამ საზღვრებს თუ ამბიციებს და ისინი მხოლოდ ხელოვნების გარკვეულ გამოვლინებებად (თავისთავად საინტერესო) დარჩნენ. ამ მოდერნიზმის საპასუხოდ საინტერესო იყო რუსული მუსიკის ნეოკლასიცისტური განვითარება, რომლის პერსპექტივები სამწუხაროდ საბჭოეთმაც ჩაყლაპა და დასავლეთშიც ნაკლებად არის გაცნობიერებული. სტრავინსკის ეს გადაწყვეტილება (- ნეოკლასიციზმი, და მასთან ერთად სკრიაბინი, ფეინბერგი, რახმანინოვი, პროკოფიევი, შოსტაკოვიჩი, მეტნერი, მოგვიანებით მაგ. გუბაიდულინა და სხვ.) ცალკეულ ხელოვანთა მიღწევებად იქნა შეფასებული და დღემდე ასეა კონსუმირებული. მე ვგულისხმობ აღქმის იმ კუთხეს, როდესაც დასავლეთისა და აღმოსავლეთს შორის აღმართულმა ე.წ. რკინის ფარდამ შეუძლებელი გახადა ფანტაზია, თავისი მრავალი განსახიერებებით, რომლის თვალსაჩინო მაგალითად ქართული მოდერნი შეიძლება ჩავთვალოთ, თავისი თვითმყოფადობით.
ამას წინად გადაცემა “წითელ ზონაში” საუბრობდა გიგა ზედანია, სადაც ძალიან საინტერესო - ინტერპრეტაციის თემას ეხებოდნენ. გიგა ზედანია ახალი თაობის ერთერთი ქართველი ინტელექტუალია, რომელიც მოდერნულობის გენეალოგიის ინსტიტუტს უძღვება ილიაუნის პროგრამების ფარგლებში. გადაცემაში აღნიშნული ასპექტები საინტერესოა და კარგი იქნებოდა საქართველოში უფრო ხშირად ამ თემებზე საუბარი. დაახასიათა რა მან პოსტსაბჭოთა სივრცე, აღნიშნა, რომ საქართველოში არავის არ სურს რაიმე ახლის გაკეთება და კრეატიული იმპულსის ნაკლებობაა, და პოსტსაბჭოთა კოორდინანტებ- დარღვეულ სივრცეში დრო არაა მთავარი, არამედ ადგილი - სად ვარ, რომ ჩვენ ვერ გავიგეთ გამოწვევა, რომ მთავარია მოდერნულობა, და რომ საბჭოთა კავშირში მოდერნულობა ჩავარდა. ამ გამონათქვამებში მთელი რიგი საკითხებია, რაზედაც ბევრად უფრო ფართო დისკუსიაა საჭირო, ვიდრე მსგავსი დიაგნიზის დასმის მცდელობა. რაც შეეხება დროის ასეთ იგნორირებას, ერთ ინტერვიუში ამას ადრე ვამბობდი და აქაც გავიმეორებ, - დროის შეგრძნება გარკვეულად ადამიანების სოლიდარობას გულისხმობს, მათ ერთმანეთთან შეკავშირებას, აზრობრივ სივრცეში გაერთიანებას სხვანაირად ვერ შევიგრძნობთ დროს, რომელიც თავისთვის ცალკე წიკწიკებს.
კავკასია სხვადასხვა ეპოქაში ყოველთვის იყო გლობალიზაციის მოდელი. ჩვენ, ვგონებ, ამ მოდელის, კულტურული მეხსიერებისა და სივრცის დიგიტალურ სისწრაფეში მოყვანას უნდა ვცდილობდეთ. ქართული პოლიფონიის ფენომენის გაგებითა და გათვალისწინებით, სხვადასხვა პროექტების სახით, ფორმებს უნდა ვქმნიდეთ. თუ ეს ყველაფერი გავიგეთ, გვჭირდება დრო. დრო, რომელიც არა გვაქვს. ამიტომ, ვიტყოდი, დროის, დროულობის შეგრძნებაა მთავარი, რაც ჩვენთვის საბედისწერო განზომილებაა. საქართველო პატარა ქვეყანაა და, სირთულეების მიუხედავად, მისი პრობლემების მოგვარება შესაძლებელია. მას დიდი პოტენციალი აქვს თანამედროვე სამყაროში თავისი ღირსეული ადგილის დასამკვიდრებლად. საამისოდ საკუთარი აზროვნების გადახედვა და საკუთარი ძალების მობილიზება სჭირდება.
მოდერნულობაზე მსგავსი ცალმხრივი საუბრისას თითქოს რაღაც ტექნოკრატიულ გაუმჯობესებას უფრო გულისხმობენ, ვიდრე ადამიანის ჰუმანურ განვითარებას. მოდერნულობაზე მოსაუბრე მეორე ქართველი ინტელექტუალი გია ნოდია, თავის ერთერთ სტატიაში აღნიშნავს: „მოდერნიზაციის ასეთი (დავარქვათ მას ეკონომიკო-ცენტრული) თეორიის პირველ დიდ თეორეტიკოსად შეიძლება კარლ მარქსი დავასახელოთ. მთავარი აქ თანმიმდევრობაა: ჯერ ეკონომიკური პროგრესი უნდა მოხდეს, და მხოლოდ ამის შემდეგ ხდება შესაძლებელი პოლიტიკური თავისუფლება. (...) გარდა ამ თეორიისა, მას უტოპიური ხედვაც ჰქონდა: საბოლოოდ, ეკონომიკური განვითარება დრომოჭმულს გახდის კერძო საკუთრებაზე აგებულ, ანუ კაპიტალისტურ ეკონომიკას და კომუნიზმამდე მიგვიყვანს. აქ, მას, რბილად რომ ვთქვათ, შეეშალა. მაგრამ თვით ფორმულა: ჯერ ეკონომიკური განვითარება, მერე პოლიტიკური თავისუფლება – დღესაც ცოცხალია“. http://www.tabula.ge/?p=18339

რომელ პოლიტიკურ და ეკონომიკურ თავისფლებაზეა ლაპარაკი დღევანდელ საკუთარი ნებით გადაჯაჭვულ მსოფლიოში? სადაც ერთი ესპანური კიტრი რამის ევროპას შლის (EHEC), თუ ამ სააზროვნო სივრციდან სრულიად გამოთიშულია აფრიკის პოსტკოლონიალურ ქვეყნები, რომლებიც ვიღაცის ეკონომიკურ განვითარებას და ე.წ. „პოლიტიკურ თავისუფლებას“ შეეწირა? რომელ მოდერნულობას რას ვწირავთ ჩვენ, ან რომელ “მოდერნულ” სამყაროს ვირჩევთ ჩვენი ადგილის დასამკვიდრებლად?

Bernhard von Chartres (1080–1167), ვისთანაც პირველად გამოჩენინლი სიტყვა მოდერნი, უამრავი საინტერესო ინტერპრეტაციის საგანი აღმოჩდა, ამბობს:

„Wir sind Zwerge, die auf den Schultern von Riesen sitzen. Wir können weiter sehen als unsere Ahnen und in dem Maß ist unser Wissen größer als das ihrige und doch wären wir nichts, würde uns die Summe ihres Wissens nicht den Weg weisen.“
ჩვენ ვართ ჯუჯები , რომლებიც გოლიათების მხრებზე ვზივართ. ჩვენ უფრო შორს შეგვიძლია გავიხედოთ, ვიდრე ჩვენს წინაპრებს ეს შეეძლოთ და ჩვენს, საზომში ჩვენი ცოდნა უფრო დიდია, ვიდრე მათი და მაინც, ჩვენ არარაობანი ვიქნებოდით რომ არა ჯამი მათი ცოდნისა ჩვენს მეგზურად”.

აქ დავასრულებ დღეს ამ წერილს. სასაუბრო მართლაც ბევრია.
მარიკა
29.12.2011
PS: ეჰეჰეეეი! დამდეგ ახალ წელს გილოცავთ ყველას და გოლიათების მხრებიდან წინ მომავალში ბევრი ფანტაზიით ყურებას და უკან, წარსულში ინტერესით, სიყვარულით, შენდობითაც მიხედ-მოხედვებს! :))))) წარსულში ყურებასაც ფანტაზია სჭირდება. ეს არსად არ წერია ფურცლებზე, დავიჯერო? წერია ნამდვილად. ფანტაზია იგივე სიყვარულია.



წერილი /Brief § 7.

Marika,
dein letzter Brief enthält eine Fülle von Perspektiven, die uns unterschiedliche Aspekte der geistigen Produktivität der georgischen Kultur erschließen. Trotz spürbarer Skepsis bezüglich der Zukunftsaussichten wird aus deinen Zeilen doch deutlich, dass diese Kultur immer noch über genügend Substanz verfügt, aus der heraus insbesondere unter den Bedingungen der Globalgeschichte schöpferische Antworten gegeben werden könnten. In den letzten Jahren dominierten in Georgien die Stimmen, die weniger die Potentiale als vielmehr die Defizite der georgischen Kulturbewegung thematisierten. Neben die – auf massenkulturelle Bedürfnisse zugeschnittene – Folklorisierung trat im Bereich der Elitenkultur eine regelrechte Pathologisierung, die den Eindruck erweckte, als ob die georgische Kultur mit der modernen Zivilisationsentwicklung grundsätzlich unvereinbar sei. Ich möchte an dieser Stelle nicht direkt auf die Frage eingehen, ob die georgische Kultur genuin moderne Antworten zu geben vermag. Ich möchte lediglich andeuten, wie voraussetzungsreich allein schon die Frage ist. Du selbst hast am Beispiel Kutaissi Leistungen, Möglichkeiten, aber auch vertane Chancen der georgischen Moderne aufgezeigt. Mein eigener Schwerpunkt liegt, wie du weißt, im Bereich der Geisteswissenschaften. Da die gegenwärtig vorherrschenden Forschungsperspektiven in Georgien zu einem nicht geringen Teil immer noch aus deutschen Quellen stammen, möchte ich mir ein paar kritische Bemerkungen zu deren Verwendung erlauben. Gerade die Frage der Moderne hat in Deutschland – aus naheliegenden Gründen – nach dem Zweiten Weltkrieg mehrfach erhebliche kulturpolitische und geisteswissenschaftliche Kontroversen ausgelöst. Die ältere Debatte um das Verhältnis von Kultur und Zivilisation wurde – wie Nicolaus Sombart einmal anmerkte – kultursoziologisch geläutert und auf das Ganze bezogen zum Ernstfall des Denkens. Deutschland war der geeignete „Standort“, an dem dieser Ernstfall erprobt wurde. Wenn die deutsche Katastrophe im 20. Jahrhundert zu einem gut war, dann vielleicht dazu, die sogenannte „Moderne“ paradigmatisch zu behandeln. Nahezu alle Vertreter der bundesdeutschen Philosophie und der Geisteswissenschaften haben an dieser reich verzweigten Diskussion teilgenommen. Ob es sich nun um die Säkularisierungsdebatte zwischen Karl Löwith und Hans Blumenberg, um die Traditionsdiskussion zwischen den Schülern von Joachim Ritter und den Vertretern der Frankfurter Schule oder um die von Jürgen Habermas und Niklas Luhmann geführte Auseinandersetzung um die Herausbildung von Identität in der modernen Weltgesellschaft handelt - immer stand im Grunde das „Projekt der Moderne“ in Deutschland als Kulturfrage zur Diskussion. In diesem Zusammenhang steht auch die Debatte um die deutschen „Geisteswissenschaften“, in der methodologische Fragen der Hermeneutik im Spannungsfeld von Marxismus, analytischer Philosophie, Funktionalismus, Systemtheorie etc. grundlegend behandelt wurden. In den georgischen Kulturwissenschaften wird oftmals nur noch die erkaltete Schlacke dieser oftmals heftigen wissenschaftlichen Eruptionen weiterverarbeitet. Das ist nicht weiter verwunderlich, da auch in Deutschland selbst die Konturen einstmals heftig umstrittener Positionen undeutlicher wurden. Aus der Frage des widersprüchlichen Zusammenhangs von Kulturbewegung und Zivilisationsprozess, die im Mittelpunkt der deutschen Kultur- und Geschichtssoziologie stand, wurde die Frage nach den „kulturellen Semantiken“ in der funktional differenzierten Weltgesellschaft. Themen, die eine Gruppe junger Heidelberger Nachwuchswissenschaftler in der Nachkriegszeit zumindest noch mit einer gewissen nüchternen Dramatik in einem „Archiv für Weltbürgerkrieg und Raumordnung“ behandeln wollten, werden nun zusehends völlig fraglos im Rahmen eines gesichtslosen und enthistorisierten Forschungsdesigns abgearbeitet. Das Erbe der Hegelschen Geschichtsphilosophie wurde nicht aufgehoben, sondern über Gotthard Günther vermittelt in die Systemtheorie von Niklas Luhmann überführt. Seiher fristet die „groteske Felsenmelodie“ (Marx über Hegel) ihr kärgliches Dasein in den Zettelkästen eines habilitierten Verwaltungsbeamten, der mittlerweile auch schon nicht mehr unter den Lebenden weilt. Wo Reinhard Koselleck, Hanno Kesting und Nicolaus Sombart u.a. immerhin noch um den angemessenen historischen Begriff unserer Epoche rangen, herrscht heute gähnende Langeweile. Aus dem „Ende der bisherigen Geschichte“, das ihr gemeinsamer Lehrer Alfred Weber noch als kulturpolitische Aufgabe im Sinne der Humansierung verstand, wurde das Posthistoire eines naturalistischen Liberalismus. Humanität als Subsystem, als gesonderter Raum für unheilbare Nostalgiker! Was Hegel für das Ende der Kunst prognostizierte, gilt heute offenbar für die Kultur: "Man kann wohl hoffen, dass die Kunst immer mehr steigen und sich vollenden werde, aber ihre Form hat aufgehört, das höchste Bedürfnis des Geistes zu sein." Die Frage der kulturellen Produktivität, die Weber noch als Selbstartikulation des Geistigen in der Sphäre des Gefühls betrachtete, war das zentrale Thema der deutschen Kultur- und Geschichtssoziologie, die sich weder als apokalyptische Theologie noch als apologetische Systemtheorie verstand, sehr wohl aber als produktive Aufhebung der europäischen Geschichtsphilosophien im Übergang zur Globalgeschichte. Gewisse Elemente der damaligen Diskussion sind in den Programmatiken der heutigen georgischen Kulturwissenschaft wiederzuerkennen: Ein wenig von Koselleck in der Erforschung historischer Semantiken, mit etwas poststrukturalistischer Narratologie garniert, ein wenig von Kestings Carl Schmitt Apologie in der geopolitischen Verräumlichung der Geschichtsphilosophie und ein wenig von der futurologischen Kybernetik Nicolaus Sombarts in der Systemtheorie der Moderne. Die Kernfrage nach der axiologischen und schöpferischen Dimension der Kultur, die Alfred Weber noch bewegte und auf die seit den 1960er Jahren in Georgien so bedeutende Denker wie Nikoloz Tschawtschwadse, Tamas Buatschidze, Otar Djioev und Surab Kakabadse Antworten gaben, ist heute einem neugeorgischen Zynismus gewichen, wie ihn ähnlich Turgenjew in „Väter und Söhne“ beschrieb. Damit mögen die jungen Georgier in der modernen Weltgesellschaft angekommen sein, ob sie damit jemals bei sich selbst ankommen werden, bleibt zweifelhaft. Die Grundfrage der deutschen Kulturwissenschaften ist zwar eingefroren, aber nicht beantwortet worden. Die „Versprachlichung des Sakralen“ (Habermas) wurde vielleicht etwas voreilig mit dessen Verabschiedung gleichgesetzt. Solange Liebe nur noch als eine Codierung bzw. eine gesellschaftliche Semantik verstanden wird, die zwar Kommunikation ermöglich, ihr aber keine bestimmte Qualität gibt, wird dies allerdings so bleiben. Solange wir die Quelle der Bedeutungen nicht wiederfinden, wird unsere Sprache auf das Rätsel des menschlichen Daseins keine Antworten mehr geben und die Kultur der Moderne ein leerer Raum bleiben.

18.12.2011


ფრანკ,

“ქეთომ და კოტემ აქ ჩაიარეს”…

სანამ ეს დღეები შენს სტატიას ვთარგმნიდი, საქართველოს მორიგმა მღელვარების ტალღამ გადაუარა. ამასობაში “ქეთო და კოტემაც ჩაიარეს” და სტურუას წინააღმდეგ გამართული კამპანიაც მისი თანამდებობიდან გათავისუფლებით დაგვირგვინდა. შენ იმდენი იცი, რომ ვიცი, არაფერიც არ გაგიკვირდება, მაგრამ სხვას ვერც მოვუყვებოდი, თუ რამ წაიღო ამ კვირის ენერგია. აბა, როგორ უნდა ავუხსნა, თუ რატომ არის ეს პრემიერა, სულ რომ გადასარევი იყოს, მაინც წინასწარ პრობლემატური და რატომ არის ასე ასაღელვებელი 30 წლიანი ხანგრძლივობის პოსტიდან დიდი რეჟისორის გათავისუფლება. ამ ორივე თემაზე ატეხილ დისკუსიებში მონაწილეობა არ მიმიღია. თავიდან ბოლომდე უფორმობაა. არა მგონია ვაჭარბებდე, ვფიქრობ, რომ ასეთი, ერთი შეხედვით ნაკლებად ასაღელვებელი, თუ რაღაცასთან შედარებით ნაკლებად მნიშვნელოვანი მოვლენები, საქართველოს არსებულ მდგომარეობას საკმაოდ დიდი დოზით აზიანებს. თუნდაც ჩავთვალოთ, რომ ეს დასახელებული მოვლენები სუბსტანციურად მხოლოდ არომატია მიმდინარე მოვლენებისა, სამწუხაროდ სწორედ ის არომატი, რომელიც ჩასასუნთქ ჰაერს ამყრალებს, სამოქმედო არეალს ამცირებს.
თანაც დროშიც რომ შეხედო, ჰა, ერთი კვირა გაიშხულვა ამ ყველაფერმა. 7 დღე -(რა თქმა უნდა არ დამითვლია, ეს სიმბოლურად, ან შეგრძნებიდან გამომდინარე) - და მორჩა. არ არის ასე. გამოდის, რომ დროშიც აღარ რჩება რაიმე გამოთავისუფლებული სივრცე, რომელიც რაიმე სიღმისეული განზომილებისათვის ჩასაწვდომად გამოდგებოდა. ერთი ასეთი ამბავი, მეორეს ცვლის, ორი ბანაკი იბრძვის (რომელიც სინამდვილეში ერთია, უერთმანეთოდ არაფრად არ ვარგანან) და თავს გათანგულად გრძნობ, არაფერის ნება აღარ გაქვს. მაგრამ მთელი ეს მღელვარებები მხოლოდ ზედაპირზე ფართხალისთვისაა გამოსადეგი. ეს არ არის მღელვარებები, რომელიც ნელნელა წმინდავს საზოგადოებას, პირიქითაა სამწუხაროდ. ამაში რა თქმა უნდა ლომის წილს თავისთავზე უნდა იღებდნენ მთელი რიგი საზოგადოების წარმომადგენლებისა, რომელთაც ნებისმიერ საზოგადოებაში მხოლოდ ზედაპირზე არსებობა შეუძლიათ და არავითარ შემთხვევაში მას არ დათმობენ. ასეთი მოგეხსენება აქაც ბლომად არსებობენ. ისინი შინაგანად კონსენსუსში არიან, პარტიული და პოლიტიკური განსხვავებულობების მიუხედავად. ისინი მართალია ზედაპირზე, მაგრამ საკმაოდ მტკიცე კბილანებით იკვრებიან ერთმანეთთან. საქართველოსი მათ უცნაური თვისებებიც ახასიათებთ: ეს მასა საქართველოში მოძრავია! ისინი იქ გადაეფარებიან ხოლმე, სადაც რაიმეს წარმოშობის შანსი შეიძლება რომ არსებობდეს. აი, ეს არის ჩემი ბოლოდროინდელი აღმოჩენა! ☺)))))

ჩვენ აქ, ცენტრალურ ევროპაშიც განვიცდით ღირებულებების მძაფრ კარგვას, ზერელობის გავრცელებას, ერთგვარ, საზოგადოებრივ კოლექტიურ გადაღლას. მიუხედავად ამისა ჯერჯერობით მაინც გარკვეული სივრცეები არსებობენ, სადაც მაგალითად შოუბიზნესი და მეცნიერება, ბუბლიცისტიკა და ყვითელი პრესა ერთი და იგივე ადგილას არ არიან. ყველგან და აქაც ეს ნიშები უფრო და უფრო კარგავენ კონტურებს, მაგრამ აქ, ევროპაში ეს სისტემები ჯერჯერობით საკმაოდ საცნობია. მეტსაც ვიტყოდი, - მთელი ბოლო დროინდელი საზოგადოებრივი აჯანყებები მრავლის მთქმელია და პასუხია ბოლო 20 წლის განმავლობაში ორიენტირის გაურკვევლობაზე. ამავდროულად საინტერესოა, რომ გარკვეულ მოვლენებთან დაკავშირებით აღმოაჩენ, რომ ფხიზელ და კრიტიკულ გონსაც თურმე არ სძინავს. (მაგ. დისკუსიები ჰორსტ კოლერის გადადგომასთან დაკავშირებით) ე.ი. ეს პოლიტიკური კრიზისი, რომელიც ეხლა კვლავ ეკონომიკის ბირჟაზეც აისახება, თეორიულად მაინც უნდა ვივარაუდოთ, რომ მიმართულებებს შეიცვლის. საამისოდ ხომ უკვე მრავალი წინასწარმეტყველებებიც არსებობს. (….) მაგრამ ჩემთვის რჩება კვლავ საქართველო. რა ვუყო ამ ჩემს სამშობლოს? ჩვენ ხშირად გვისაუბრია და ჩვენს საქმიანობაში აგვისახას, რომ საქართველო ერთგვარი სარკეა მთელი ამ გლობალური მიმდინარეობების. ამ აზრზე კვლავ ვრჩები, მაგრამ ჩემი მომძლავრებული შიშია, რომ შიდა ქართული დესტრუქციულობა შეუსაბამოდ დიდია, ვიდრე გლობალური მოვლენები. ხომ არ დავასწრებთ ჩვენ თავადვე თვითლიკვიდაციით, ვიდრე ისტორიული პროცესები ჩვენს საბოლოო გაქრობისათვის მოიცლიდა? სულ უფრო ვიწროა ის სხივი, საიდანაც ჩვენ მოხერხებულად და მონდომებულად ჩვენი კულტურის არეკვლით მას განათების ძალას შევძენდით.
"დავიწროებულია სულიერების სივრცე", - იცი, ამაზე ვწერდი სხვადასხვა ადგილას და ჩვენს წერილებშიც. სახელისუფლებო პროექტი სხვადასხვა მიზეზების გამო, ისედაც ვიწრო ზოლზე გადიოდა, ეხლა ამ ზოლს სულ უფრო და უფრო ეცლება სიმტკიცე. რა უცნაურია, რომ ვერ ხვდებიან ამას მისი იდეოლოგები? რა უცნაურია, რომ სხვას ვერაფერს გვთავაზობენ და უნდობლობის გამო დახშულია მათი ყური. რა თქმა უნდა, ამ დახშობაში ბევრის უადგულო, უსაგნო, უდროო წიკვინს მიუძღვის მნიშვნელოვანი როლი. მიუხედავად ამისა, ამ უკანასკნელთან ურთიერთობისას მგონია, რომ ისინი (ხელისუფლება) მაინც შეცდომას უშვებენ. ხშირად ელემენტარული საჯარო ურთიერთობის კულტურის უქონლობაა პრობლემა,- გამბედაობის ნაცვლად უხეშობა, ფოკუსირების ნაცვლად გადადღაბნა, მედიის არაპროფესიონალიზმი და სხვ. ამის შედეგად ე.წ. "ხაზების გავლებას", ეწირება ყველა პოტენციური მხარდამჭერი, ისინი, ვინც დისკუსიითვის გახსნილია, ვისაც მოქალაქეობრივი შეგნება მაინც გააჩნია, ვისთვისაც გონივრული კომპრომისები სასირცხვო არაა, ვისაც ფაქტიურად ხელისუფლება უნდა ეყრდნობოდეს და მათ არსებობას ხელს უწყობდეს. ამის მაგივრად, კი ვისმენთ სულ უფრო და უფრო "დააგრძელებულ" მონოლოგებს ორივე მხრიდან. უფრო და უფრო ხმამაღლა რთავენ მას მოსასმენად, დაყრუებამდე ხმამაღლა.
რა ვიცი, რა სჭირთ... ისევ, პრივილეგირებული პატარა კლანების პატარა კაცური ძალაუფლების შენარჩუნებებია მიზეზი? ამ პატარ-პატარა იდეოლოგების და კარის გამღებების დონეზე ხდება ამხელა თვითშეგნებისა და საზოგადოებრივი მონაწილეობის ამდენად უგულველყოფა?
მაგრამ რომელი კუთხიდან უნდა მოხდეს ამ მდგომარეობის შესაფასებლად ფოკუსირება, რომელიც გამოსავალს მოგვაძებნინებდა? საქართველოში არ არის სასიკეთო წინაპირობები საამისოდ.
დღეს, როგორც არასდროს, სანამ გვიან არ არის, უნდა გამოჩდეს, შეუძლიათ რაიმე პროდუქტიულობის მოძიება საზოგადოებაში, თუ არა.
აი, ამ ადგილას მაინც მინდა თამარ კვესიტაძე ვახსენო, რადგან მისი სახელი არც ისე დიდი ხანია, რაც საქართველოში ფიგურირებს. თუ მისთვის ხელოვნება ძვირფასია, ნუთუ არ არის მისთვის უხერხული საბჭოთა ეპოქოსთვის დამახასიათებელი ატრიბუტებით საკუთარი სახელის დამკვიდრება? მის ხელოვნებაზე აქ არ გავჩერდები, მაგრამ თანამედროვე ხელოვნებაში რამდენიმე საინტერესო და სამშობლოს გარეთ მასზე მეტად წარმატებული თანამემამულის სახელი კი მახსენდება.

არ მინდა ბევრი ვწერო ახლა და დეტალებს შევეხო. ერთი რამეს მაინც მოგიყვები. შენს ტექსტს, ნახავდი ალბათ, ბლოგში ერთერთი საუკეთესო სტატისტიკა აქვს. გამეხარდა, რომ ახალი მეგობრებიც შევიძინე ფბ-ზე ამ პუბლიკაციის შემდეგ. საინტერესო და ნიშანდობლივია, რომ არა ერთმა მომწერა, - ძალიან მომეწონა, მაგრამ ჩემს კედელზე ვერ გადავიტანო. ზოგმა კი, ეს სახელისუფლებო ან პირადად გიგა ზედანიას კრიტიკად აღიქვა. თავად გიგა ზედანია ჯერჯერობით არ გამოჩენილა. ზოგმაც თქვა, რომ რთული ენით არის დაწერილი. ჩემთვის ყველაზე გულდასაწყვეტი პირველი მიზეზია, - დასადგურებული შიში. მეორე მიზეზს, - ყველაფრის სამტროდ აღქმა, - მაინც იმედს არ ვკარგავ და მგონია, რომ მოვერეოდით, (რა თქმა უნდა მარტო მე და შენ ვერა) ყოველ შემთხვევაში შენც და მეც ყველა საუბრისათვის ღია ვართ, როგორც ყოველთვის და კვლავ რატომ არ უნდა გვეცადა? მესამე მიზეზის რა მოგახსენო… ეს შენი, როგორც მეცნიერის აკადემიური ენაა. სათარგმნელად მართლაც რთულია, მით უფრო რომ მე არ ვარ პროფესიონალი მთარგმნელი.
მარიკა
22.08.2011



წერილი / Brief § 6.

Marika,
die Lage in vielen Teilen der Welt spitzt sich zu und Georgien gerät erneut in eine Zwischenzone der Geschichte. Die Diskussion über die Moderne zeigt dies sehr deutlich. Zurzeit verwendet ein Teil der georgischen Intellektuellen sehr viel Zeit darauf, ihre „Querelle des Anciens et des Modernes“ als Fortsetzung der Ost-Westdiskussion auf die Spitze zu treiben. Ich kann mich des Eindrucks nicht erwehren, dass die drohende Marginalsierung und der misslingende Ausbruch aus der Peripherie den phrasenhaften Charakter der öffentlichen Äußerungen in Georgien geradezu befördern.
მდგომარეობა მსოფლიოს სხვადასხვა ადგილებში მწვავდება და საქართველო კვლავ ექცევა ისტორიულად შუალედურ ზონაში. მოდერნის შესახებ დისკუსია ამას ნათლად აჩვენებს. ამჯამად ქართველი ინტელექტუალების ნაწილი ბევრ დროს ხარჯავს მისი „Querelle des Anciens et des Modernes, როგორც აღმოსავეთ-დასავლეთის დისკუსია ბოლომდე გაამწვავონ. მიღრმავდება შთაბეჭდილება, რომ მარგინალიზირების საშიშროება და პერიფერიების ავისმომასწავლებელი აფეთქებები, საქართველოს საჯარო აზრების ფრაზებად დაყოფილ ხასიათს კიდევ უფრო ხელს უწყობს.
Wir stehen heute vor wirklich enormen Problemen. Die Aufstände der vorderorientalischen Welt verdeutlichen, dass die bisherigen Ansätze zum Verständnis unserer Situation nicht viel taugen. Die liberalen Modernisierungstheoretiker vernachlässigen die Rahmenbedingungen des kapitalistischen Weltsystems, das von der ungleichen Entwicklung lebt und kein Interesse an einer globalen und integralen Moderne haben kann. Die Antiimperialisten wollen umgekehrt nicht über kulturelle Unterschiede sprechen. Sie sind in der Regel nicht einmal bereit, Marxens Aussagen über die „asiatische Produktionsweise“ in Betracht zu ziehen. Beide Gruppen berücksichtigen zudem das Verhältnis von „Mensch und Erde“ (Alfred Weber) in der Geschichte so gut wie überhaupt nicht. Es ist aber gerade die Verknüpfung von Fragen der ökonomischer Ungleichheit,des modernen Zivilisationsprozesses im Verhältnis zu den Lokalkulturen und der Ökologie, die unsere globale Situation kennzeichnet.
დღეს ჩვენ მართლაც უდიდესი პრობლემების წინაშე ვდგევართ. წინააზიის აჯანყებები მიუთითებს, რომ აქამდე არსებული მიდგომები და წარმოდგენები ჩვენი სიტუაციისათვის გამოუსადეგარია. ლიბერალმა მოდერნიზირების თეორეტიკოსებმა, უგულველყვეს მსოფლიო კაპიტალისტური სისტემის ჩარჩო პირობები, რომელიც არათანაბარი განვითარებით საზრდოობს და მას არ შეუძლია ინტერესი ჰქონდეს გლობალური და ინტეგრალური მოდერნის მიმართ. ანტიიმპერილისტებს არ უნდათ ამის საპირისპიროდ კულტურულ განსხვავებულობაზე ისაუბრონ . ისინი იმისთვისაც კი არ არიან მზად, რომ მარქსენის გამონათქვამების მიხედვით „აზიატური პროდუქციის თვისება“ განჭვრიტონ. ორივე ჯგუფი სრულებით არ ითვალისწინებს ისტორიაში ალფრედ ვებერისეულ დამოკიდებულებას „ადამიანისა და დედამიწის“ შესახებ. სწორედ ეს კი არის შემაკავშირებელი ეკონომიურ უთანაბრობაში., რომელიც მოდერნული ცივილიზაციის პროცესების დამოკიდებულებას ლოკალურ კულტურებთან და ეკოლოგიურ პრობლემებით ჩვენს გლობალურ მდგომარეობას ახასიათებს.
In Georgien bekämpfen sich von der globalen Marginalität bedrohte Fraktionen der intellektuellen urbanen Mittelschicht, die in Kreise, Gruppen und Familien zersplittert ist. Mit den wirklichen Problemen und Bewusstseinslagen der großen Mehrzahl der Menschen hat das nichts zu tun. Die Bevölkerung, die zunehmend unter steigenden Lebensmittelpreisen und einem immer schwieriger werden Alltag zu leiden hat, ist von all dem völlig ausgeschlossen.
საქართველოში ერთმანეთს ებრძვიან გლობალური მარგინალობით საფრთხეშექმნილი ინტელექტუალური ურბანული შუა ფენის ფრაქციები, რომლებიც წრეებში, დაჯგუფებებში და საოჯახო კლანებში არიან დაყოფილნი. ნამდვილი პრობლემებით და ადამიანების უმრავლესობის ცნობიერების მდგომარეობით ამას არანაირი კავშირი არ აქვს. მოსახლეობა, რომელიც უფრო და უფრო გაზრდილი ფასებით და დამძიმებული ყოველდღიურობით არის შეწუხებული, მთლიანად გამორიცხულია მხედველობის არედან.
Die Entwicklung eines wirklich globalen Bewusstseins, das eine lokale Aneignung des Universellen voraussetzt, ist kaum wahrzunehmen. Washa-Pschawelas Ideen scheinen nur eine nostalgische Reminiszenz, kein Programm für einen georgischen Humanismus zu sein. Stattdessen verschwenden die Intellektuellen ihre Energien auf die Dekonstruktion der georgischen Traditionen und imaginieren eine Art „Stunde Null“ der georgischen Geschichte im Jahre 2003. Der geistige Körper der georgischen Nation wird zersplittert und an die Stelle einer wirklichen Katharsis tritt die Zersetzung. Die Überwindung des modernen Nihilismus bleibt der erste Schritt zur Erneuerung. Ohne eine starke kulturelle Bewegung der Jugend zur Wiederbelebung der georgischen Traditionen wird es keine Fortschritte zu einem globalen Bewusstsein geben. Das verbindet die georgischen Verhältnisse mit den europäischen.
მართლაც, გლობალური ცნობიერების გასავითარებლად, რომელიც ლოკალური მიდრეკილებებისაგან უნივერსალურისაკენგადასვლას გულისხმობს, არ არის გააზრებული.ვაჟა-ფშაველას იდეები ჩნდება როგორც ნოსტალგიური რემინისცენცია, რომელიც არ იქცევა ქართული ჰუმანიზმის პროგრამად. ამის მაგივრად ინტელექტუალები დაკავებულნი არიან საკუთარი ენერგის ქართული ტრადიციების დეკონსტრუქციის მიმართულებით და წარმოსახავენ გარკვეულად „ნულოვანი დროს“ („Stunde Null“ ტერმინი გერმანული ნაციონალუ-სოციალიზმის შემდეგ. მთარგმნ.) 2003 წლის საქართველოს ისტორიიდან ქართველი ერის სულიერი სხეული დანაწევრებულია და კათარზისი მაგივრად ადგილს დაშლა იკავებს. თანამედროვე ნიჰილიზმის გადასალახად პირველი ნაბიჯი განახლება უნდა იყოს. ძლიერი კულტურული მოძრაობის გარეშე, ახალგაზრდობაში ქართული ტრადიციების გაცოცხლების გარეშე არ იქნება წინსვლა, რომელიც გლობალურ ცნობიერებასთან მიგვიყვანს. საქართველოს ეს მდგომარეობა აახლოვებს მას ევროპულთან.
10.06.2011
ფრანკ,
ბოლო კვირეები ძალიან მძიმე იყო საქართველოში. შენი წერილი მთლიანობაში სწორად ასახავს მდგომარეობას, მაგრამ მე ისე ჩავეფალი ბოლო ხანებში საქართველოში განვითარებულ მოვლენებში, რომ მიჭირს დისტანცირება. არ მინდა დავიჯერო, რომ ყველაფერი ის, რაზედაც ჩვენ ხშირად ვსაუბრობთ ფუჭია და ისტორიის მიღმა უნდა დარჩეს. რომ ვერ მოვესწრებით სულ ცოტა იმ მიმართულების დანახვას მაინც, სადაც რაიმე სასიცოცხლო იმპულსი ადამიანებისთვის მათთვის საწინააღმდეგო არ არის. ეს მხოლოდ საქართველოს არ ეხება. მსოფლიოს ეკოლოგიური, კულტურული კრიზისი პატარა საქართველოსთვის უბრალოდ დამღუპველია. ამიტომ აქ ჩანს განსაკუთრებით, თუ რა სავალალო შედეგები მოაქვს ყოველ ნათქვამ სიტყვას და ყოველ ქმედებას. რთულია რაიმე წონასწორობის შენარჩუნება ასეთ სივრცეში, სადაც ტყუილი და მართალი ერთდროულად არსებობს. არა ერთმანეთის გვერდით, არამედ ერთ შეფასებაში. როგორც ირკვევა, მხოლოდ დრო გადის და კიდევ უფრო რთული ხდება ამ გორგალის გამოხსნა.
შთაბეჭდილებაა, რომ საქართველოში ჰგონიათ, ჯერ განვითარების რაღაც დონეს უნდა მიაღწიონ და მერე მოგვარდება ჩვენი საქმე. ტრადიციაზე და მოდერნზე ჩემი აზრით საქართველოში განსხვავებული დამოკიდებულება არსებობს. იმ დაჯგუფებების გარშემო, ვინც დისკუსიას მართავს ამ თემებზე, ეს კატეგორიები ერთად ვერ თავსდებიან,. „ტრადიციას“ დამახინჯებული სახე აქვს მიცემული,
ევროპის ტრადიციებს საქართველოდან მხოლოდ მის ე.წ. დემოკრატიულ სტრუქტურებში ხედავენ და თითქოს ამით არის გადაფარული ის სულიერი სიცარიელე რაც აქ დიდი ხანია უკვე დამკვიდრდა. ამიტომ გეთანხმები სრულიად, რომ „საქართველოს ეს მდგომარეობა აახლოვებს მას ევროპულთან.“ რამდენი სულიერება და კულტურა შეეწირა ამ დემოკრატიას ევროპაში, ხომ თვალნათლივ ჩანს. დღეს წავიკითხე ფეისბუქში ერთი მეგობრის სტატუსი, ქართულ მედიაში გაგონილი ფრაზა - "სოციალური დაკვეთა ემოციაზე". (!) ასევე გამიგონია „დაკვეთები“ სხვადასხვა თემებზე, რომლებსაც ეს ინტელექტუალები როგორც ჩანს პროდუქტად განიხილავენ. არ მიყვარს ადამიანები, რომლებიც პროდუქტის მწარმოებელი პროდუქტები არიან/უნდა იყვნენ. ასეთი მსოფლიო არ მიყვარს.
13.06.2011




წერილი /Brief § 5. (§1,§2, §3, §4 s.unten იხ. ქვემოდ)

Traditionen, Heimat und Wissenschaft
ტრადიცია, სამშობლო და მეცნიერება

Lass mich deine Gedanken zur Pflege des geistigen Erbes aufgreifen und sie mit meiner allzu einseitigen Bemerkung über den Katholizismus verknüpfen. Gerade wenn ich positiv auf die umfassende chinesische Lebenskunst und Kulturpolitik verweise, die bestrebt ist, die Makro- und die Mikrodimension der Zeit, die Weltzeit und die Lebenszeit (Hans Blumenberg), das Individuelle und das Gesellschaftliche zu vereinen, muss ich gerechterweise zugeben, dass der Katholizismus in gewisser Weise für Europa etwas Ähnliches darstellte. In seinen besten Zeiten war er ein sehr flexibler geistiger Organismus, der in seinem Bemühen, eine Balance zwischen dezentraler und zentralisierter Raumordnung, zwischen Herkunft und Zukunft herzustellen, genau dem entsprach, was wir vermissen.
ნება მომეცი გამოვეხმაურო შენს მიერ გამოთქმულ აზრს სულიერი მემკვიდრეობის შენარჩუნებაზე და ის ჩემს მიერ საკმაოდ ცალმხრივად გამოთქმულ აზრს კათოლიციზმის შესახებ დავუკავშირო. როდესაც მე მრავლისმომცველ ჩინულ სიცოცხლის ხელოვნებას და კულტურის პოლიტიკაზე დადებითად მივუთითებ, რომელიც დროის მაკრო და მიკრო განზომილებას მოიცავს, მსოფლიო და სიცოცხლის დრო (ჰანს ბლუმენბერგი), ინდივიდუალურისა და საზოგადოებრივის გაერთიანებაზე, სამართლიანობისთვის უნდა ვაღიარო, რომ კათოლიციზმი გარკვეულწილად ევროპისათვის იგივეს წარმოადგენდა. თავის საუკეთესო დროში, ეს იყო მოქნილი სულიერი ორგანიზმი, რომელიც თავის მცდელობებში ბალანსს დეცენტრალიზირებულ სივცობრივ წესრიგს, წარმომავლობასა და მომავალს შორის განსაზღვრავდა, სწორედ იმას, რასაც ჩვენ მოვისაკლისებთ.
Ich würde als Protestant fraglos anerkennen, dass es unserer Welt (Europa) heute an einer gesunden Katholizität mangelt. Nichtsdestotrotz gebietet es mir der existentialistische Individualismus, der dem Protestantismus innewohnt, auf das heute Fragwürdige der Tradition zu verweisen. Das Erbe ist nicht nur ein kollektives Gut, auf das wir jederzeit zurückgreifen können, sondern lebt von unseren individuellen geistigen Anstrengungen, von unserer Subjektwerdung.
მე, როგორც პროტესტანტი უპირობოდ ვაღიარებდი, რომ დღევანდელი ჩვენი მსოფლიო (ევროპა) ჯანსაღ კათოლიციზმს მოისაკლისებს. მიუხედავად ამისა, ჩემი ეგზისტენციალური ინდივიდუალიზმი, რომელიც პროტესტანტიზმში ცხოვრობს დღეს საჭოჭმანოდ გამხდარ ტრადიციაზე მიუთითებს. მემკვიდრეობა არა მხოლოდ კოლექტიური ღირებულებაა, რომელზედაც ყოველთვის შეგვიძლია დავეყრდნოთ, არამედ ის ცოცხლობს ინდივიდების სულიერი ძალისხმევით, ჩვენი სუბიექტურობის ჩამოყალიბებით.
Mein Zweifel am Katholizismus ist vor allem Ärger über ein thomistisches Substanzdenken, das dem Schwund der ewigen Tradition nur eine wohlfeile Kritik der Subjektivität entgegenzusetzen weiß. Dieser kompakte Realismus entspricht nicht meiner Sichtweise. Letztlich begreifen beide großen christlichen Konfessionen Westeuropas nicht, dass nur das Denken, das die Wunde schlug, sie auch wieder zu heilen vermag. Die einen bleiben immer im heimatlichen Paradies, die anderen zelebrieren die Entfremdung und überlassen alles dem heroischen Glaubensmut.
ჩემი ორჭოფობაკათოლიციზმის მიმართ არის უპირველესად აღშფოთება თომისტური სუბსტანციური აზროვნებისადმი, რომელიც მუდმივი ტრადიციის დაკარგვას მხოლოდ სუბიექტურობის გაცვეთილ კრიტიკას უპირისპირებს. ეს კომპაქტური არ ეხმაურება ჩემს მსოფლმხედველობას. საბოლოო ჯამში, ევროპის ორივე დიდი ქრისტიანნული კონფესიები ვერ ხვდებიან, რომ აზროვნება, რომელმაც ჭრილობა გააჩინა, ისევ მხოლოდ აზრობნებით თავად თუ უშველის. ერთნი რჩებიან გამუდმებით მშობლიურ სამოთხეში, მეორენი კი გაუცხოვებას ცელებრირებენ და ყველაფერს ჰეროიკულ მორწმუნეობის ამარა ტოვებენ.
Die Rettung Europas ist am Ende wohl doch eine metaphysische Aufgabe. Nur wenn es uns gelingt, uns von dem „Schrecken des Unmittelbaren“ (María Zambrano) zu befreien, den Tatsachenglauben hinter uns zu lassen, werden wir die Gestalt Europas und damit unser Erbe erneut vor Augen haben. Nun bin ich aber kein Philosoph und kein Theologe und ich fürchte die voreiligen Synthesen. Mit Fourastié meine ich, dass wir die experimentelle Methode nicht zu schnell hinter uns lassen dürfen.
ევროპის გადარჩენა საბოლოოდ მეტაფიზიკური ამოცანაა. მხოლოდ, თუ ჩვენ შევძლებდით “უშუალო საშინელებით შეცბუნებისაგან” (მარია ზამბრანო) თავი გავითავისუფლოდ, თუ სიმართლეებში დარწმუნებულობას ჩვენს უკან ჩამოვიტოვებთ, მაშინ ევროპის სახიერ კონტურებს და ამით ჩვენს მემკვიდრეობას ისევ ჩვენს თვალსაწიერში დავაბრუნებთ. მე არ ვარ ფილოსოფოსი და არც თეოლოგი და მე ვშიშობ დაჩქარებული სინთეზის გამო. ფოურასტიედან გამომდინარე ვფიქრობ, რომ ჩვენ ექსპერიმენტული მეთოდი ასე სწრაფად უკან არ უნდა მოვიტოვოთ.
Die metaphysischen Bedürfnisse sind stark und legitim. Sie werden sich durchsetzen und neue Zivilisationen formen. Damit diese aber nicht Rückfälle hinter bereits erreichte Differenzierungen des Bewusstseins sind, die immer nur Gewalt bedeuten, müssen wir die filigrane Kunst der Subjektivität und der Wissenschaft auch weiterhin fördern. Es ist noch zu früh für kompakte Stilbildungen.
მეტაფიზიკური მოთხოვნილებები ძლიერია და ლეგიტიმური. ისინი დამკვიდრდებიან და ახალ ცივილიზაციას ფორმას მისცემენ. ამით ეს უკუსვლა არ იქნება შეგნებასი უკვე შექმნილი დიფერენციულობის, რომელიც მხოლოდ ძალადობას გულისხმობს. ჩვენ სუბიექტურობის ფილოგრანული ხელოვნებას და მეცნიერებას კვლავ უნდა შევუწყოთ ხელი მისი განვითარებისათვის. კომპაქტური ხედვის ჩამოყალიბებისათვის ჯერ ადრეა.
Das ist auch der tiefere Grund, warum ich mich für die Globalisierung und den Zivilisationsprozess interessiere. Wie Auguste Comte glaube ich, dass wir die Wissenschaft als Exerzitium betreiben sollen. Die Menschen werden in jedem Fall ihr Recht auf Herkunft, d.h. auf Religion geltend machen. Die Globalisierung ist nur ein Durchgang, der vielleicht kürzer ist als wir ahnen.
ეს არის ასევე სიღრმმისეული მიზეზი, რატომაც მაინტერესებს გლობალიზაცია და ცივილიზაცია. როგორც ავგუსტ კომტეს, მეც მჯერა, რომ მეცნიერება ჩვენთვის exercitium- ი უნდა იყოს. ყოველ შემთხვევაში ადამიანების უფლება თავის წარმომავლობის და აქედან გამომდინარე , რელიგიაზე უნდა დავუტოვოთ. გლობალიზაცია მხოლოდ ერთი სვლა არის, იქნე კიდევაც უფრო მოკლე, ვიდრე ჩვენ ამას წარმოვიდგენთ.
Die Gefahr besteht eher darin, dass er zu kurz ist, dass wir die Lehre des Durchgangs nicht verstehen und voreilig in die neue Heimat gelangen wollen. Ich denke, wir sind wie Moses und seine Generation der Kinder Israels. Gott lässt uns im besten Falle das gelobte Land erschauen, aber er verwehrt uns guten Grundes den Zutritt. Das sollten wir annehmen und trotzdem nicht verzweifeln. Inzwischen schreibe ich meine Globalgeschichte des wissenschaftlichen Erkennens als „fröhliche Wissenschaft“(Nietzsche).
საშიშროება იქნებ უფრო იმაშია, რომ ის ძალიან მოკლეა და ჩვენ ამ სვლის სწავლების გაგებას ვერ შევძლებთ და სიჩქარეში ახალ სამშობლოში მისვას ვცდილობთ. მე ვფიქრობ, ჩვენ ვართ როგორც მოსე და მისი თაობა, - ისრაელის შვილები. ღმერთი აღთქმულ ქვეყანას დაგვანახებს, მაგრამ მასში შესვლა საფუძვლიანი მიზეზების გამო არ გვეღირსება. ეს უნდა მივიღოთ და ამის მიუხედავად სასოწარკვეთაში არ ჩავვარდეთ. ამასობაში ვწერ ჩემს მეცნიერული ცნებების გლობალიზაციის ისტორიას, როგორც „მხიარული მეცნიერება“ (ნიცშე).


პასუხი, წერილი 5.

ფრანკ,

როდესაც ამ შენს წერილს ვთარგმნიდი, მახსენდებოდა ახალხანს გადაშლილი ორტეგა-ი-გასეტის ესეების კრებული. ის ერთ ადგილას, თავის ესეში “ადაიანების უმადურობა და შიშველი სინამდვილე” წერს: “უმადურს ავიწყდება რომ უმეტესი, რაც მას გააჩნნია, ეს მისი შექმნილია არაა, არამედ მან საჩუქრად მიიღო სხვისგან, რომლებიც ცდილობდნენ მის შექმნას და გადარჩენას”. ადამიანი, მთელი თავისი არსებობით არის მემკვიდრეობა. ეს ცნება ძალიან ბევრ ასპექტებს მოიცავს და ჩემი აზრით, ჩვენ დღეს არასწორედ და ზედაპირულად გვესმის ამ ცნების “მემკვიდრეობის” გაგება. ეს რაიმე ფიქსირებულ სინამდვილე და არასინამდვილეს არ უნდა ეხებოდეს, არც ასეთ თემებზე ნაშრომებს თუ დისკუსიებს. საფიქრელია ჩვენთვის გამუდმებით, როგორ და რას გვინდა რომ ერთმანეთთან ვაკავშირებდეთ. ორტეგა მეცნიერებას და სინამდვილეს, ფანტაზიას და პოეზიას ადარებს და მათ ერთად განიხილავს. ეს ძალიან ჰუმანურად მეჩვენება. ორტეგა ლაპარაკობს ასევე “ძირითად ბგერაზე” (გრუნდტონ). ამან ძალიან დამაინტერესა, რადგან ამაზე მეც ბევჯერ მიფიქრია. ბგერის თვისება, ერთგვარი მოდელია სხვადასხვა პროცესებისათვის. ამ შემთხვევაში საზოგადოებრივი პროცესებისაც. უცნაურია, რომ ამ თემაზე სწორედ თითქმის იმავდროულად ერთი ფილმი ვნახე, კაი პოლაკის Så som i himmelen. ამ ფილმის ცენტრი არის სწორედ ამ „გრუნდტონის“-ის ძებნა. ფილმი სავსეა რელიგიური მეტაფორებით. მთელი ქართული პოლიფონიის გენიალურიბაც ხომ ამ „მთავარი ბგერის“ ძიებაა. ეს ბგერა ადამიანის შინაგანი მდგომარეობაა. შეიძლება ითქვას სურვილიც, მისი არსებობის აღიარება. საამისოდ კი ადამიანს ცოდნა და განათლება ისევე სჭირდება, როგორც ფანტაზია. მე მგონია, რომ სწორედ ამას უარყოფას ჩაგვჩიჩინებენ ასე გამუდმებით და ჩვენი თაობა, მდგარი ცივილიზაციის ამ გარდამავალ საფეხურზე უნდათ დაგვაჯერონ, რომ მომავალი და მემკვიდრეობა არა ჩვენი ფანტაზიით, არამედ „სინამდვილეების“ თუ რაღაც „ამბებით“ უნდა დავაკავშიროთ ერთმანეთთან. საინტერესოა, რომ პოლაკი მათემატიკოსია და მან ეს ფილმი 20 წლის კინემატოგრაფიული პაუზის შემდეგ გადაიღო. შესაბამისად ფილმს არც პათეტურობა აკლია და არც პლაკატურობა. ირონიულად გაიჟღერებს ალბათ, მაგრამ პათეტურობა, რომელიც ხშირად ინტელექტუალურ მსჯელობებში დაკნინებულია, - სრულებითაც არ დაგიდევ. ესეც ერთგვარი შიშია, როდესაც ადამიანებს პათეტურობა აფრთხობს. ხშირად ის ისტორიული „სინამდვილეებით“ არის დამახინჯებული. მაშ, ნებისმიერი პოეზია შეიძლება პათეტიკურად მოვნათლოთ.
ნახე კიდევ, რას წერს ჩელიბიდაჩე ბგერის შესახებ: "რა ვიცით ჩვენ ბგერაზე და საბოლოოდ მუსიკალურ ბგერაზე? არაფერი იმაზე მეტი, რაც თავისუფლების წყურვილის ძებნით შეპყრობილმა და ინსპირირებულმა პრეისტორიულმა ადამიანმა, ის აღმოაჩინა და კოსმოსიდან ითხოვა. რა არის ბგერა? ბგერა არის მოძრაობა. რა მოძრაობს? უხეშა მასალის მატერია: სიმი, ჰაერი, ან მეტალის მასა. ჩვენ ვიცით, რომ ეს ყველაფერი მოძრაობაა. თუ ბგერა მოძრაობაა, რომელიც შემდეგ მუსიკა ხდება, რა განასხვავებს მას იმ ბგერისაგან, იმ სხვებისაგან, სხვა მოძრაობებისაგან? მის საფუძველში არსებული სპეციფიური სტრუქტურა, რომელიც არ აგერევა: თანაბარი და თანაბრად მყოფი რხევები. გარკვეული დროის განზომილებაში ერთი და იგივე რხევების რაოდენობა. ეს არის მუსიკალური ბგერის არსი." მე მგონია, რომ ეს თემა (ტონი, ბგერა, ნატურალური ბგერა, ფიზიკური ბგერა და ა.შ.) ბევრის მთქმელია და ბევრად მეტი, ვიდრე მხოლოდ მუსიკალური ბგერის არსი. ალბათ უნივერსალური. თავისი ბუნებით და პრცესუალობით, დროის ასახვით, ადამიანისთვის დღეს გაუცხოვებულია. ამაზე საინტერესო ტექსტები არსებობს და სხვა დროს იქნებ ცოტა რამ დავწერო. თუმცა ჰაზრათ ინაიათ ხანი- ის შემდეგ რაღა უნდა დავწერო?
რაც შეეხება, შენს მიერ ნახსენებ ავგუსტ კონტეს, აქ ერთმა ამბავმა დამაინტერესა: მისთვის კოსმოსი, სულიერება და სიცოცხე ერთგვარი „ახალი სამებაა“, „უკვდავება კაცობრიობის მეხსირებაშია“. ბრაზილიის სახელმწიფო კონცეფციას, მისი სწავლება უდევს საფუძვლად, რომელიც ბრაზილიის სახელმწიფო დროშაზეც არის ასახული. ეს დროშა, მართლაც საინტერესო სიმბოლოა, - აქ კონტესეული „წესრიგი და განვითარება“ (სფერო დროშაზე) ბრაზილიელი კაიზერის მწვანე ფონზე და ჰაბსბურგების დინასტიის ყვითელ ფონზეა ასახული. აქაც კვლავ ვხვდებით ასპექტებს, როდესაც ლათინური ამერიკის ქვეყნებსა და საქართველოს გამოცდილებებს შორის ბევრი საინტერესო თემა არსებობს. ასეთი ქვეყნების მემკვიდრეობაზე კარგად იკითხება ევროპული მემკვიდრეობაც, სადაც „წესრიგი და განვითარებისათვის“ საკმარისი ცოდნაა დაგროვილი.
აქ შევწყვიტავ და ჯერჯერობით. პასუხის წერა რომ დავიწყე მინდოდა თარგმანის, გამოთქმის შესახებ ორიოდე სიტყვა დამეწერა და შემდეგ სხვაგან მოვხვდი.
მარიკა
PS: მარია ზამბრანო ორტეგას მოსწავლე ყოფილა. ☺)))

13.მაისი 2011


წერილი 4. Brief 4.
Staaten, Bewegungen, Kulturen სახელმწიფოები, მოძრაობები, კულტურები
Die Diskussion um Libyen zeigt die Unzulänglichkeit unserer politischen Analysen, in denen die Kultur nur als durch die Macht geformter Geschichtskörper sichtbar wird. Das Prozesshafte der Kultur, die schöpferischen Akte, das Explosive der Kultur (Jurij M. Lotman) kommt nicht in den Blick. Unsere „linken“ und „rechten“ Politikwissenschaften sind unfähig, den polykontexturalen Charakter der gegenwärtigen Geschichtsprozesse abzubilden.
დისკუსია ლიბიის გარშემო გვაჩვენებს საკუთარი პოლიტიკური ანალიზნის მცდარობას, რომელშიც კულტურა მხოლოდ ისტორიულ სხეულად ძალისმიერად ფორმირებაა. კულტურის პროცესუალობა, შემოქმედებითი აქტი, მისი ექსპლოზიურობა (იური ლოტმანი) არ არის ჩვენს თვალსაწიერში. ჩვენი „მემარჯვენე და“ მემარცხენე“ პოლიტიკოსები უუნარონი არიან ასახონ თანამედროვე პროცესების პოლიკონტექსტუალური ხასიათი.
Zivilisatorische Prozesse, kulturelle Protuberanzen und die Ausbildung herrschaftlicher Sozial- und Geschichtskörper bilden ein verschlungenes Ganzes, das nicht wie ein gordischer Knoten mit einem Schwertstreich auseinandergelegt werden kann. Jeder sucht zurzeit nach seiner ideologischen Selbststabilisierung. Antiimperialisten, Pazifisten, Alt- und Neoliberale, Kulturkonservative, Faschisten – sie geben vor, in See stechen zu wollen, aber ihre Boote sind morsch und es zieht Sturm auf. Wenn sie ehrlich wären, würden sie zugeben, dass sie auch lieber im Hafen blieben. Der einzige, der instinktiv begreift, worum es geht, ist – so seltsam es klingen mag – Ghadaffi. Er hat immer wieder neue Bündnisse geschmiedet, um seine Macht zu erhalten. Dabei war ihm nichts und niemand zu schade – Rechte à la Haider & Co., Altlinke und Grüne, Wirtschaftsbosse und Mafiosi. Wie Stalin kennt er keine feste Ideologie, nur seine eigenen Aspirationen und wechselnde Allianzen.
ცივილიზატორული პროცესები, კულტურული პროტუბერანულობა (ამოფქვრვევები იხ, ასევევ ალფრად ვებერთან. იხ. ასევე http://de.memory-alpha.org/wiki/Protuberanz ან მსგავსი ვებგვერდები) გაბატონებული სოციალური და ისტორიული სხეულები ჩამოყალიბება წარმოადგენს ერთი მთლიანობის გაქრობას, რომელიც გორდისეული კვანძის მახვილით ჩაჭრას არ ექვემდებარება. დღესდღეობით ყველანი ეძებენ საკუთარი იდეოლოგიით დასტაბილურებას. ანტიიმპერიალისტები, პაციფისტები, ახალი და ძველი ლიბერალურები, კონსერვატორები, ფაშისტები - მათ სურთ ზღვაში ჩხვლეტა, მაგრამ მათი გემები გამომპალია და ქარიშხალიც დამდგარია. ისინი, რომ გულწრფელნი იყვნენ, მაშინ აღიარებდნენ, რომ მათ ნავსადგურში დარჩენა ურჩევნიათ. ერთადერთი, რომელიც ინსტიქტურად გრძნობს, თუ რა ხდება, რა უცნაურადაც არ უნდა ჟღერდეს - ყადაფია. მან ყოველთვის შეძლო შეექმნა ახალ-ახალი კავშირები საკუთარი ძალაუფლების შესანარჩუნებლად. საამისოდ მას არაფერი დაჰნანებია - არც მემარჯვენე ჰაიდერი & Co, ყოფილი მემარცხენეები და მწვანეები, ეკონომიკის ბოსები და მაფიოზები. ისევე როგორც სტალინი, მან არ იცის მდგრადი იდოლოგია, არამედ მხოლოდ საკუთარი მიზნები და ცვალებადი ალიანსები.
Die schöpferischen Kräfte standen bei uns zu lange unter dem Einfluss des Marxismus, dieser Fehlgeburt aus dem Geist der Hegelschen Philosophie. Das macht sie abstrakt und unfruchtbar. Von unseren „Abendländern“ will ich gar nicht sprechen. Katholisch getröstet in den Untergang! Permanente Weltrevolution (Trotzki), Aufbau des Sozialismus in einem Land (Stalin), Zivilisatorische Logik versus Klassenkampf (Bucharin) – das sind nur Teilaspekte. Lenin selbst hat am Ende seines Lebens den komplexen und mehrdimensionalen Charakter der Geschichte hervorgehoben und den Aufbau des Sozialismus als Kulturaufgabe betrachtet. Die Chinesen scheinen das auf der Basis von „Moulüe“ (谋略), einer allumfassenden Makro- und Mikrobetrachtung, der es weniger um Probleme als um lebendige Kräfte im Widerstreit geht, begriffen zu haben.
შემოქმედებით ძალებს ჩვენში გაუგრძელდათ მარქსისი გაველენის ქვეშ ყოფნა, - ეს უდღეურად ნაშობი სული ჰეგელისეული ფილოსოფიისა. ეს ხდის მას აბსტრაქტულს და უნაყოფოს. ჩვენი „დასავლურობის“ შესახებ არც მსურს რაიმეს თქმა. ჩაძირვის წინ კათოლიკურად დაიმედებულს! პერმანენტული მსოფლიო რევოლუცია (ტროცკი) სოციალიზმის აშენება ქვეყანაში (სტალინი) ცივილიზატორული ლოგიკა - კლასთა ბრძოლა (ბუხარინნი) - მხოლოდ ნაწილობრივი ასპექტებია. თვით ლენინი თავისი სიცოცხლის ბოლოს ისტორიის კომპლექსურ და მრავალგანზომილებიან ხასიათს წამოსწევდა წინ და სოციალიზმის ასაშენებლად კულტურას განიხილავდა. ჩინელები, როგორც ჩანს Moulüe ( 谋略, იხ. supraplan). -ის სწავლების ბაზაზე (ფართო მაკრო და მიკრო განჭვრეტა, რომელიც ნაკლებად ეხება პრობლემებს, არამედ ცოცხალი ძალების წინააღმდეგობას) მიხვდნენ ამას.
Wir müssen Staaten, soziale Bewegungen, Zivilisationsprozesse in der Perspektive kultureller Produktivität denken und eine vielschichtige und komplexe Logik ausbilden. Kein postmodernes „Everything goes“, sondern eher eine moderne Synthese aus Bergson und Hegel. Wo bleiben die Georgier, die heute aus der Polyphonie eine Geschichtsphilosophie und Anthropologie keltern? Alfred Weber, Edgar Morin, etc. haben schon gute Ansätze geliefert, aber die georgischen Erfahrungen müssen das konkreter werden lassen!
ჩვენ, ქვეყნები, სოცილაური მოძრაობები, ცივილიზაციის განვითარების პროცესები კულტურული პროდუქტიულობის პერსპექტივაში უნდა მოვიძიოთ, სადაც მრავალფენოვანი და კომპლექსური ლოგიკა უნდა ავაშენოთ. არა პოსტოდერნული „Everything goes“, არამედ უფრო თანამედროვე სინთეზი ბერგსონსა და ჰეგელს შორის. სად არიან ქართველები რომლებიც დღეს თავიანთი პოლიფონიიდან ისტორიულ ფილოსოფიას და ანტროპოლოგიას „დასწურავენ“? ალფრედ ვებერი, ედგარ მორინი და სხვებმა საკმაოდ კარგი წინაპირობები შემოგვთავაზეს, მაგრამ ქართულმა გამოცდილებებმა ყველაფერი უნდა დააკონკრეტოს!
19.03.2011

ფრანკ,

ეს წერილი უხასიათოდ მაყენებს. თითქოს ახალი არაფერია. ეს თემა ხომ უკვე რამდენი ხანია გრძელდება. ჩემთვის პირადად უკვე 80-იანი წლებიდან. მაგრამ, ეხლა მაინც დეპრესიულს მხდის. ამ წუთას არც მაქვს არანაირი პასუხი, მაშინ როცა სხვა დროს, რომელიღაცა წყაროდან, საიდანაც ჩემდა გასაკვირად იმედი ყოველთვის თავად მომიძებნია. მიუხედავად ამისა, მაინც არის პასუხი, - სულიერი მემკვიდრეობის შენარჩუნება. მე მგონი ამას სხვადასხვა ადგილას სხვადასხვა ადამიანები ცდილობენ, ცნობიერად თუ გაუცნობიერებლად. საქმე იმაშია, რომ ნებისმიერ მოვლენას დედამიწაზე თითქოს განვითარება ეკეტება. ჩიხში ექცევა. კარგ და ცუდ წამოწყებასაც. მთლად კარგი მაგალითი არ არის, მაგრამ მაინც, - ეს ორი დღეა, მედია გვაცნობებს, რომ ურსულა ფონ ლეიენის განათლების პაკეტის ასათვისებლად 10%-საც კი არ მიუმართავს. არ არის ნიშანდობლივი? ისეთი შთაბეჭდილებაა, თითქოს ადამიანებს მხოლოდ გარკვეულ მომენტამდე ძალუძთ რეაგირება და შემდეგ იფანტება ყველაფერი. საკითხავია სად იფანტება? რა თქმა უნდა სხვადასხვა სახით სხვადასხვანაირად გროვდება, ოღონდ მათზე არანაირი კონტროლი აღარ გაქვს. დინებებსაც კი ვერ მიადევნებ თვალს, რადგან მათ მიმართულება არ გააჩნიათ. მხოლოდ მინიშნებების სახით შეგიძლია შეაფასო ესა თუ ის „დანაგროვი“ რომელი წარმომავლომავლობისაა. ამიტომ ვახსენე მემკვიდრეობა. მე მგონი, ადამიანმა, რომელიც ბოლო ხანებში ასე გატაცებით ხედავს თავის თავს „ინდივიდუალიზმში“, „ავტონომობაში“, უნდა გაიხსენოს, რომ ეს ინდივიდუალიზმიც მხოლოდ სხვადასხვა მემკვიდრეობებიდან შედგება. მან თავის შიგნით ეს მემკვიდრეობა უნდა შეინარჩუნოს. ჩინელების ეს ხედვა გამოსადეგია ამ კონტექსტში სწორედ: თუ ადამიანს თავის მემკვიდრედ წარმოუდგენია, მაშესადამე პასუხმგებლადაც, მაშინ ეს არ შეიძლება ერთ განზომილებად გაწირული დარჩეს. მოკლედ, ისევ ლოდინი და მეცადინეობა. აბა, სხვა რა ვქნათ?
ამ ყველაფრის თქმა თუ დაწერა მხიარულადაც შეიძლებოდა, მაგრამ ეტყობა ორშაბათის ბრალია.
18.04. 2011


წერილი /Brief § 3. (§1,§2 s.unten იხ. ქვემოდ)

Marika,

es fällt mir weiterhin nicht leicht, von außen in die georgischen Verhältnisse hinein zu diskutieren, aber andererseits sind „innen“ und „außen“ in unserer globalisierten Welt mindestens so fragwürdige Begriffe wie „links“ und „rechts“. Zudem leben wir beide in einem Land, in dem der große ideologische „Weltbürgerkrieg“ des 20. Jahrhunderts die Nationalgeschichte in so hohem Maße bestimmte, dass die hiesigen Erfahrungen – übrigens nicht erst seit 1968 – doch unter Umständen auch für Georgien interessant sind. Ich würde sogar noch weitergehen und behaupten, dass Georgien und Deutschland als bewusstseinsgeschichtliche Orte geradezu prädestiniert sind, um an ihnen über das „Ende der Ideologien“ und den neuen „Nomos der Erde“ (Carl Schmitt) nachzudenken. Das setzt aber voraus, dass diese historischen Erfahrungen auch gedanklich, d.h. begrifflich verarbeitet werden.

მარიკა,

ჩემთვის ისევ და ისევ ადვილი არ არის ქართულ დამოკიდებულებში ჩავერთო და მის გარშემი ვიმსჯელო. მაგრამ მეორე მხრივ „-შიგნით“ და „გარეთ“ ჩვენს გლობალიზირებულ სამყაროში სულ ცოტა, ისეთივე სათუოა, როგორც ისეთი სახელწოდებები, როგორიცაა „მემარცხენე“ და „მემარჯვენე“. ამასთანავე, ჩვენ ორივენი ვცხოვრობთ ისეთ ქვეყანაში, სადაც მე-20 საუკუნის იდეოლოგიური „მსოფლიო ომი“ ნაციონალურ ისტორიას ისეთი დიდი გავლენით განსაზღვრავდა, რომ აქაური გამოცდილებები - სხვათაშორის არა მხოლოდ 1968-ის შემდეგ - საქართველოსთვისაც საინტერესოა. მე უფრო შორსაც წავიდოდი და ვივარაუდებდი, რომ საქართველო და გერმანია, როგორც ცნობიერების ისტორიული ადგილები, სწორედაც ხელსაყრელი და გამოსადეგია, იმისათვის რომ „იდეოლოგიების დასასრულსა“ და ახალი „დედამიწის ნოუმენის„ (კარლ შმიდტი) შესახებ დავფიქრებულიყავით. ოღონდ უნდა ვგულისხმობდეთ, რომ ეს ისტორიული გამოცდილებები აზროვნების მხრივადაც და სახელდებებითაც გადამუშავებული უნდა იყოს.

Ein erster Versuch in diese Richtung wurde nach dem Zweiten Weltkrieg bereits von eine Gruppe junger Intellektueller um den Heidelberg Gelehrten Alfred Weber unternommen, setzte sich in den 1960er Jahren mit der Diskussion um die „Industriegesellschaftstheorie“ und das „Ende der Ideologien“ (Raymond Aron, Daniel Bell) fort und fand für unsere Generation ab etwa 1985 mit dem sogenannten „neuen Denken“ in der ehemaligen Sowjetunion seinen vorläufigen Abschluss. Es ist übrigens kaum noch bekannt, dass es neben Wadim W. Sagladin u.a. eher politiknahen Intellektuellen vor allem georgische Kulturphilosophen und Geisteswissenschaftler waren, die durch ihre Auseinandersetzung mit dem dogmatischen Geschichtsbild des Historischen Materialismus zu einer postideologischen Freisetzung der Humanität beigetragen haben.

პირველი მცდელობა ამ მიმართულებით ჯერ კიდევ მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ჰეიდელბერგში მოღვაწე ახალგაზრდა სწავლული, ალფრედ ვებერის მიერ იქნა განხორციელებული. მან 1960-იან წლებში წამოიწყო დისკუსია „ინდუსტრიული საზოგადოების თეორიისა“ და „იდეოლოგიების დასრულების“ შესახებ. (რაომონდ არონი, დანიელ ბელი) და ფიქრობდა, რომ თაობა დაახლ. 1985 წლისათვის ე.წ. „ახალი აზროვნების“ წინამორბედი ყოფილ სსრკ-შია. სხვათაშორის დღეს თითქმის უცნობია, რომ ვადიმ ვ. ზაგლადინი და პოლიტიკასტან ახლოს მდგომნი ინტელექტუალები ქართული კულტურის ფილოსოფიური და ფილოსოფიური მეცნიერებების წარმომადგენლები იყვნენ, რომლებმაც წვლილი შეიტანეს დოგმატური ისტორიული წარმოდგენებისა და ისტორიული მატერიალიზმის, ჰუმანიზმის პოსტიდეოლოგიურად გათავისუფლებისათვის.

Du weißt selbst, wie hochachtungs- ja liebevoll Giwi Margwelaschwili uns gegenüber immer über Nikoloz Tschawtschawadse spricht, der als Direktor des Instituts für Philosophie in Tbilissi einen Freiraum des Denkens zu schaffen wusste. Ich möchte in diesem Zusammenhang vor allem auch Tamaz Buatschidze und Otar Djioev erwähnen, die auf ihre jeweils unverwechselbare Weise deutlich gemacht haben, dass Kultur nicht mit Ideologie gleichgesetzt werden kann. Wenn wir den allgemeinmenschlichen Sinn von „rechts“ und „links“ verstehen wollen, dann müssen wir auf diese Denker zurückgreifen und ihr Erbe erneuern.

შენ თავადაც იცი, როგორი პატივისცემითა და სიყვარულით იხსენიებს ხოლმე გივი მარგველაშვილი ნიკო ჭავჭავაძეს, რომელიც თბილისის ფილოსოფიის ინსტიტუტში დირექტორის მოვალეობაზე მყოფს, თავისუფალ აზროვნებისთვის ხელის შეწყობა კარგად ხელეწიფებოდა. ამ ადგილას მე მინდა თამაზ ბუაჩიძე და ოთარ ჯიოევიც ვახსენო, რომელთაც არაჩვეულებრივად სისრულით გამოხატეს, რომ კულტურა და იდეოლოგია არ შეიძლება ერთი საზომით გაიზომოს. როდესაც ჩვენ ზოგადსაკაცობრიო “მემარცხენეობის” და “მემარჯვენეობის” საზრისის წარმოდგენა გვსურს, მაშინ ამ მოაზროვნეების დანატოვარს უნდა მივუბრუნდეთ და განვაახლოთ ისინი.

Es gibt natürlich unabhängig davon einen offenkundigen, konkret historischen Sinn von „links“ und „rechts“ , der mit der Sitzordnung der Deputierten in der Assemblée nationale constituante nach 1789 zusammenhängt. Der ehrenvollere Platz rechts vom Parlamentspräsidenten gebührte dem Adel, wohingegen die Vertreter des „Dritten Standes“, d.h. des Bürgertums, links saßen. Das Bürgertum, die Republikaner waren also die linke Partei und in gewisser Weise ist auch der westeuropäische Sozialismus von Henri de Saint-Simon, über Jean Jaurès bis Noe Schordania eine Fortsetzung dieser großen zivilisatorischen Bewegung, dieser Internationale, die das Menschenrecht erkämpft. In einem kulturanthropologischen Sinne ist das der Pfeil des Humanen, der auf die Zukunft zielt und eine universale Noosphäre (Teilhard de Chardin)hervorbringt. Es ist die Bewegung, die in jeweils unterschiedlichen Akzentuierungen auf Freiheit und Gleichheit zielt. Die Liberalen, und ich betrachte die Linke als Fraktion dieser Bewegung, sind die Partei der Gesellschaft, der Befreiung von tatsächlichen oder vermeintlichen gemeinschaftlichen Zwängen.

ბუნებრივია, არსებობს ცალსახა არსი „მემარცხენეობისა“ და „მემარჯვენეობისა“, რომელიც 1789 წლის Assemblée nationale constituante -ის დეპუტატების სხდომის განლაგებას უკავშირდება. მარჯვენა საპატიო ადგილი ამ დეპუტაციისა თავადაზნარუობას ეკუთვნოდა, მის საპირისპიროდ კი ე.წ. „მესამე ფენის“ წარმომადგენლებს, აქედან გამომდინარე მოქალაქეებს, რომლებიც მარცხნივ ისხდნენ. ეს მოქალაქეები რომლებიც რესპუბლიკელები იყვნენ და გარკვეული თვალსაზრისით დასავლურ ევროპული სოციალიზმის ჰენრი დე სენ-სიმონიდან დაწყებული, ჟან ჟოურედან და ნოე ჟორდანიამდე ერთ განვითარებას წარმოადგენდა ცივილიზაციის დიდ მოძრაობაში, - ინტერნაციონალი, რომელიც ადამიანთა უფლებებისათვის იბრძოდა. კულტურის ანტროპოლოგიის თვალსაზრისით ეს არის ჰუმანიზმის ის ისარი, რომელიც მომავალს უმიზნებს და ერთ უნივერსალურ ნოოსფეროს (ტაიარდ დე შარდენი) ქმნის. ეს არის მოძრაობა და მე ვუყურებ მემარცხენეობას, როგორც ამ მოძრაობის ფრაქციას, რომელიც საზოგადოების პარტიას წარმოადგენს ყველასათვის საერთო მარყუჟებიდან გასათავისუფლებლად.

Auch Noe Schordania , der sich explizit für diese westeuropäische Orientierung engagierte, ist vor allem ein Gesellschaftspolitiker, der das utopische Potential des Zivilisationsprozesses freisetzen wollte. Ich breche hier eine Lanze für ihn, obwohl ich deine Sympathie für Georgi Kwinitadze teile, der die georgischen Sozialdemokraten zum Teil sehr scharf kritisierte. Es scheint mir zunächst wichtig, diese große anthropologische Tendenz des Liberalismus und seiner sozialistischen Fortsetzung als „Ideologie“ des Zivilisationsprozesses in ihrer relativen Berechtigung zu würdigen. Das muss man schon deshalb, um den Unterschied dieser Bestrebungen zum Bolschewismus nicht ungerechtfertigt zu verwischen, der sich zwar auch einer zivilisatorischen Rhetorik bedient, aber im Grunde eine Mischung aus russischem Messianismus, Sobornostideen und blanquistischem Abenteurertum ist.

ნოე ჟორდანიაც ასევე ექსპლიციდურად დასავლურ ევროპულობაზე იყო ორიენტირებული, ის პირველ რიგში საზოგადოების პოლიტიკოსია, რომელსაც ცივილიზაციის პროცესების უტოპიური პოტენციალის გამოთავისუფლებას ცდილობდა. მე ვემხრობი მას, თუმცა მე შენს სიმპათიას გიორგი კვინიტაძის მიმართ, რომელიც ქართველ სოციალ-დემოკრატებს მწვავედ აკრიტიკებდა,- ვიზიარებ. მნიშვნელოვნად მიმაჩნია ლიბერალიზმის დიდი ანტროპოლოგიური ტენდენცია. მისი სოციალისტური, როგორც ცივილიზაციის პროცესების განვითარების „იდეოლოგია“ შეფარდებითი თანაფარდობით უნდა შეფასდეს. ეს იმიტომაც უნდა მოხდეს, რომ ამ მისწრაფებების განსხვავება ბოლშევიზმათან მიმართებაში, რომელიც ასევე მიმართავს რა ცივილიზაციის რიტორიკას, სინამდვილეში კი, რუსული მესიანიზმის, სობორნოსტის იდეების და ბლანკუიზმის სათავგადასავალო მემკვიდრეობას მიეკუთვნება, - უსამართლოდ არ უნდა მიიჩქმალოს.

An dieser Stelle, an der deutlich wird, dass wir den Zivilisationsprozess nicht losgelöst von den konkreten Geschichtskörpern betrachten dürfen, auf die er in seinem voranschreitenden Ausbreitungsprozess stößt, sehe ich aber auch den Einsatz von Kvinitadze. Es ist letztlich die große realistische Einsicht der „rechten“ Kulturanthropologen, von den Vertretern der „Deutschen Historischen Schule“ bis hin – so seltsam das klingen mag – zu Georgi Kvinitadze, die Bedeutung des Individuellen und Konkreten gegen die linken Abstraktionen und Utopien erfasst zu haben.

ამ ადგილას, ნათელი ხდება, რომ ცივილიზაციის პროცესები კონკრეტული ისტორიის სხეულის ჩამოშორებით არ შეიძლება განხილული იქნეს, რასაც წინ წამოსული გავრცელების არეალის პროცესები შეეჯახებიან, ვხედავ ასევე, კვინიტაძის მოქმედების მრწამსს. ეს საბოლოოდ „მემარჯვენე“ კულტურსანტროპოლიგების რეალისტური გააზრებაა, რომლებიც დაწყებული „ გერმანული ისტორიული სკილიდან“ დამთავრებული გიორგი კვინიტაძით, (რაც არ უნდა უცნაურადაც ეს არ უნდა ჟღერდეს), მოიცავს ინდივიდუმის მნიშვნელობას და კონკრეტულობას, მემარცხენე აბსტრაქციულობის და უტოპიების წინააღმდეგ.

Dazu gehört auch die Einsicht, dass Kulturen sich im Zivilisationsprozess nur durch ein hohes Maß an Urteils- und Tatkraft einzelner Menschen behaupten können. Kvinitadze ist ein konkreter Analyst in der Tradition des Historikers Heinrich von Treitschke und der politischen Publizistik Oswald Spenglers, der die konkrete historische Gemeinschaft, der seine Liebe und Loyalität gehörte, verteidigen wollte. Seine „dichte Beschreibung“ (Clifford Geertz) der georgischen politischen Kultur, die er mit seinen Memoiren über die georgische Unabhängigkeit von 1917 - 1921 vorlegte, zeigt die Abstraktheit der marxistischen Klassenkampftheorien und des sozialistischen Internationalismus.

ამასვე უკავშირდება იმის გააზრება, რომ ცივილიზაციის პროცესებში კულტურები, მხოლოდ ცალკეული ადამიანების განსჯისა და ქმედითუნარიანობით მაღალი საზომით განისაზღვრება. კვინიტაძე არის კონკრეტული ანალიტიკოსი, ისტორიკოსი ჰეინრიხ ფონ ტეშკეს ტრადიციისამებრ და პოლიტიკური პუბლიცისტიკის ოსვალდ შპენგელერისეული დამოკიდებულებებიდან გამომდინარე, რომელიც თავის სიყვარულს და ლოიალობას კონკრეტულ ისტორიულ ერთობის დაცვაში გამოხატავდა. მისი მიერ საქართველოს პოლიტიკური კულტურის „მჭიდრო აღწერა“, (კლიფორდ გერტცი), რომელიც მან თავის მემუარებში აღწერა უჩვენებს მარქსისტული კლასობრივი ბრძოლის თეორიების და სოციალისტური ინტერნაციონალიზმის აბსტრაქტულობას.

Als Mitbegründer der „Union der georgischen Traditionalisten“ ist Georgi Kvinitadze allerdings nicht weniger „ Ideologe“ als der demokratische Sozialist Noe Schordania. Mit dem historischen Auseinandertreten von Gemeinschaft und Gesellschaft kann der Einsatz für die eine oder die andere Seite nur als bewusst vereinseitigte Idee erfolgen, die der Unerschöpflichkeit des historischen Lebens kaum gerecht wird. Die philosophische Kulturanthropologie betrachte ich sozusagen als Versuch, Noe Schordania und Giorgi Kwinitadze in ein posthumes Gespräch zu bringen. Erst wenn Condorcet seinen Herder gelesen hat und umgekehrt, erst wenn Saint-Simon und Spengler ins Gespräch gebracht wurden, bestehen Aussichten auf ein „Ende der Ideologien“, zumindest der bislang vorherrschenden, auf ein „Ende der bisherigen Geschichte“, um es mit einem Buchtitel von Alfred Weber zu sagen. Das ist keine Ideologiekritik, keine poststrukturalistisch aufgebesserte Wissenssoziologie, sondern eine Anthropologie, die den schöpferischen Sinn unseres Enthusiasmus dialogisch erschließt.

როგორც „ქართული ტრადიციონალისტების კავშირის“ წევრი კვინიტაძე არანაკლები „იდეოლოგია“, ვიდრე დემოკრატ-სოციალისტი ნოე ჟორდანია. ერთობისა და საზოგადოების ერთმანეთისაგან ისტორიაში დაშორება, შეიძლება იწვევდეს ამ იდეების შეგნებულად განცალკევებას, რომელიც ამოუწურავი ისტორიული ცხოვრებისათვის შეუსაბამოა. ფილოსოფიური კულტურის ანტროპოლოგიას ვუყურებ, როგორც მცდელობას, იმისათვის რომ ნოე ჟორდანია და გიორგი კვინიტაძე ერთ პოსტუმში რომ განათავსო. მხოლოდ მას მერე, რაც Condorcet -მა თავისი ჰერდერი წაიკითხა და პირიქით, მხოლოდ მას შემდეგ რაც სენ-სიმონი და შპენგლერი სასაუბროდ შემოყვანილნი იქნებიან, არსებობს იმედი „იდეოლოგიების დასასრულისათვის“, სულ ცოტა აქამდე არსებულის, რომლებიც „აქამომდელი ისტორისს დასასრულს“ გვაჩვენებდა, - ვებერის სათქმელიდან მხოლო პატარა ნაფლეთს თუ დავესესხებოდით. ეს არ არის იდეოლოგიის კრიტიკა, არც პოსტსტრუქტურალისტურად გაუმჯობესებული ცოდნის სოციოლოგია, არამედ ანტროპოლოგია, რომელიც ჩვენს ენთუზიაზმს შემოქმედებითობის საზრისით დიალოგურად შეაკავშირებს.

12.03.2011

ფრანკ,

გამეხარდა კვინიტაძე რომ ახსენე შენს წერილში. მისმა მოგონებებმა, რომელიც ახლახანს წავიკითხე, საკმაოდ იმოქმედა ჩემზე ემოციურად. ეს წიგნი რამდენი ხანია მაქვს და ადრეც გადამიფურცლავს, მაგრამ როგორც ჩანს, მხოლოდ ეხლაღა ავღმოჩდი მისი წაკითხვისათვის მზად. ვუსაყვედურე თავს, თუ რატომ აქამდე არ გავაკეთე ეს.
გამოდის, რომ სწორედ ეს არის პრობლემა, როდის რას გააკეთებ. როდის გაკეთებულს აქვს შედეგი. შედეგში რაიმე მატერიალურ საგნობრივობას არ ვგულისხმობ.
რაც შეეხება საქართველოში მემარჯვენე-მემარცხენე დისკუსიებს, დეტალურად მეც ვერ ვადევნებ თვალს. ვიცი მხოლოდ, რომ ახალგაზრდობაც დაინტერესებულა ამ საკითხებით და გაუჩაღებიათ დისკუსიები. ადრეც ვამბობდი და ახლაც გავიმეორებ, ჩემთვის გაუგებარია 21-ე საუკუნეში ამ თემების ასეთი სახით განახლება. კვინიტაძის წიგნი კარგი მაგალითია, - ასე ვთქვათ, - “მემარჯვენე” კვინიტაძე და “მემარცხენე” ჟორდანიას მთავრობა. სხვათაშორის, კვინიტაძე ჟორდანიას მემარცხენეობის გამო არ აკტრიტიკებს. ეს მას, როგორც ჩანს დიდად არც აინტერესებს. თავხედობად ნუ ჩამითვლი, მაგრამ რაღაცით კვინიტაძესთან ჩემს თავს, თუ ჩემს ემოციებს, ახლოს ვაყენებ. ასევე მესმის მისი, როგორც მემუარებიდან ჩანს, ფხუკიანი ხასიათისა. (თუმცა, მე თავად არც ისეთი ფხუკიანი ვარ მგონი) ამას წინად ასევე გადავიკითხე ლეონტი ჟღენტის, ერთერთი ემიგრანტი ქართველი ოფიცრის მოგონებები, რომელიც იმავე პერიოდს ეხება. (ამ ჩემი მცირე, მაგრამ განსაკუთრებული ბიბლიოთეკის შესახებ უკვე დიდი ხანია მოკლე ტექსტის დაწერა მსურს…დავწერ აუცილებლად!) ლეონტი ჟღენტი, ნოე ჟორდანიასადმი დიდი სიმპათიით არის განმსჭვალული და მას სრულიად სხვა (ასევე ჩემთვის სრულიად უცნობი) მხრიდან წარმოაჩენს. ამ ორივე მოგონებებიდან ჩანს, რომ არსებობენ კატეგორიები, როგორიცაა სამშობლო, სადაც იდეოლოგიები ისტორიულ ჭრილში სრულიად უსარგებლოა. უსარგებლო აღმოჩდა ასევე თავად კონკრეტულ დროშიც. მაშ რა დარჩა, ან რა იყო ამ ყველაფერში? გამოდის, რომ მხოლოდ იდეა. ადამინები თავისი სოციალური ბუნებიდან გამომდინარე ყოველთვის გაერთიანდებიან რაღაც დაჯგუფებებში. უნდა გაჩდეს და არსებობდეს მისაღები იდეა, სულერთია რომელი მხრიდან წამოყენებული. იდეას მუშაობაც ხომ უნდა, ის ხომ ყოველთვის უეცრად არ იბადება. მეოცე საუკუნეს უწოდებენ, “მოკლე”, ან “შემოკლებულს” (ეს ტერმინი და მისი ავტორი Eric Hobsbawm საინტერესოდ მომეჩვენა. ცოტა თვალი გადავავლე ჩემს თემაზე მუშაობის დროს. რა იცი მის შესახებ? დაწერდი მაზე ორიოდე სიტყვით?). კატაკლიზმების ორომტრიალში, ჩვენ (აქ რა თქმა უნდა საქართველოს არ ვგულისხმობ) ვერ მოვასწარით გავიაზროთ ცივილიზაციის პროცესების მიმართულებები დროის შესაბამისად. ტერმინოლოგიის შეცვლა ასე ადვილი არ არის, მაგრამ მგონია რომ სახელები უნდა გადავირქვათ! „მემარცხენე-მემარჯვენის“ დარქმევა არაფერზე აღარ უნდა გვინდოდეს. ეს ორი ტრადიცია ბუნებრივია თავისთავად გაგრძელდება, მაგრამ ამ სახელების გაუქმებით, ჩვენ მხოლოდ ამ ტრადიციებში უნდა ვიმოძრავოთ, ორივე მხრიდან ასაკრეფი ავკრიფოდ და საკუთარ თავს რაიმე სხვა ვუწოდოთ, - მაგ. „პლანეტისტობა“. ყურებს ხომ არ გჭრის?
ეს მოკლედ, და
დროებით, მარიკა
14.03.2011




წერილი / Bრიეფ §2.
19/20.02.2011 (Brief -1. siehen Sie bitte unten. წერილი-1 იხ. ქვემოდ)

Liebe Marika,

die Diskussion um den sogenannten georgischen Sonderweg, wie er bei Gigi Tevzadze u.a. imaginiert wird und auf die ich dich in meinem letzten Brief hinwies, ist Teil eines sehr abstrakten Kriegs der Ideen, der sich in der hybriden Atmosphäre bestimmter Tbilissier Intellektuellenkreise abspielt. Es handelt sich um ein Glasperlenspiel bei dem die Rollen verteilt sind und jeder seinen Part beherrschen muss.
მარიკა,
დისკუსია ე.წ. ქართული განსაკუთრებული გზის შესახებ, ისე, როგორც ეს გიგი თევზაძესთან წარმოსახვაში ცოცხლდება და რომელზედაც ჩემს წინა წერილში ვსაუბრობდი, არის ძალიან აბსტრაქტული იდეათა ბრძოლის ნაწილი, რომელიც თბილისის გარკვეულ ინტელექტუალურ წრეების ჰიბრიდულ ატმოსფეროში თამაშდება. აქ საქმე ეხება “შუშის მძივის ბურთულებით” თამაშს, სადაც როლები განაწილებულია და ყველა მონაწილეს თავისი პარტიის შესრულება უნდა ხელეწიფებოდეს.
Der überwiegende Teil der Bevölkerung und auch der seriösen Fachintelligentsija nimmt an der Auseinandersetzung entweder aus guten Gründen, aus Unkenntnis der Spielregeln oder aus Gründen der systematischen Exklusion nicht teil. Auch die „Linken“ haben ihre Rolle zugewiesen bekommen, die sie nun auch nach allen Regeln der Kunst ausfüllen möchten. „Links“ ist nach dem Zusammenbruch des „real existierenden Sozialismus“ in den westeuropäischen Metropolen und ihrer georgischen Dependance ein diffuser Anti-Nationalismus, Feminismus und Minderheitenromantizismus.
მოსახლეობის უმეტესი ნაწილი და სერიოზული სპეციალისტთა ინტილიგეციის ნაწილი ამ დისკურსში ან გასაგები მიზეზების არ მონაწილეობს, ან თამაშის წესების უცოდინარობის გამო, ან სისტემური ექსკლუზიურობის გამო.თავისი როლი “მემარცხენეებმაც” გაწერილი მიიღეს, რომელი ამ ხელოვნების ყველა წესის მიხედვით უნდა აღასრულონ. “მემარცხენეობა” “რეალურად არსებული სოციალიზმის” დაშლის შემდეგ ევროპულ მეტროპოლიებში და მის ქართულ შესაბამისობებში დიფუზური ანტინაციონალურობის, ფემინიზმის, უმცირესობების რომანტიკით არის გაჯერებული.
Es handelt sich nicht um eine soziale Bewegung, ein politisches Projekt oder zumindest einen utopischen Entwurf, sondern um eine Fraktion des alles beherrschenden Liberalismus. Die Aufgabe dieser „Linken“ besteht darin, die letzten konservativen Reserven, die der völligen Durchsetzung des liberalen Zivilisationsmodells entgegenstehen, ideologiekritisch abzutragen. Vom Sozialismus bleibt nicht die Vision der Brüderlichkeit, sondern die Religionskritik, nicht die Emanzipation des Volkes im Sinne der Selbstbewusstwerdung, sondern die Dekonstruktion der Nation.
აქ საქმე ეხება არა სოციალურ მოძრაობას, პოლიტიკურ პროექტს, სულ ცოტა რაიმე უტოპიურ პროექტს, არამედ ყველაფრის მმართველ ლიბერალიზმის ერთ ფრაქციას. ამ „მემარცხენეების“ ამოცანა მდგომარეობს იმაში, რომ კონსერვატორული საბოლოო რეზერვები, რაც ლიბერალური ცივილიზაციის მოდელის სრულად გაბატონებაში ხელს უშლის , იდეოლოგიური კრიტიკით აღგავოს. სოციალიზმიდან არ რჩება არ ძმობის იდეალის ხედვა, არამედ მას რელიგიის კრიტიკა ენაცვლება, არც ხალხების ემანსიპირების თვითშეგნების განვითარება, არამედ ეროვნულის დეკონსტრუქცია.
In einer halbkolonialen Region der Erde, in der Reflex-Modernisierungen immer wieder die Oberhand gewinnen, kommt dieser nationale Nihilismus einer weiteren Zersetzung der kreativen Kräfte gleich. Anstatt die Auseinandersetzungen zwischen Ilia Tschawtschawadse, Noe Schordania und Georgi Kwinitadze aufmerksam zu studieren und auf diesem Wege zu einer neuen Form einer brüderlichen Moderne beizutragen, die der georgischen Nationalkultur die dringend notwendigen Impulse gibt, gefällt man sich erneut in der Rolle der heimatlosen Kosmopoliten, denen jeder Patriotismus nur als provinzielle Peinlichkeit erscheint. Anstatt das Credo Wascha-Pschawelas im 21. Jahrhundert erneut auszubuchstabieren, betreibt man auf höchst einseitige Weise das Geschäft der Zivilisation.
დედამიწის იმ ნახევრად კოლონიალური რეგიონში, სადაც რეფლექსური მოდერნიზაცა ისევ და ისევ ნერგავს ამ ნაციონალურ ნიჰილიზმს, შემდგომ მას კრეატიული ძალების დაშლა ემატება. იმის მაგივრად რომ ილია ჭაჭავაძე, ნოე ჟორდანია და გიორგი კვინიტაძის დაპირსპირებულობების შესწავლა ყურადრებით ხდებოდეს და ამ გზებით, მოდერნულ ძმობას ახალი ფორმა მოეძებნოს თანამედროვეობაში, რაც ქართულ ნაციონალურ კულტურას სასწრაფოდ საჭირო იმპულსებს მისცემდა, - მოწონებას კვლავ უსამშობლოო კოსმოპოლიტის როლი იმსახურებს , რომელსაც ყოველგვარი პატრიოტიზმი პროვინციულ სირცხვილად ეჩვენება. იმის მაგივრად რომ ვაჟა-ფშაველას კრედო 21-ე საუკუნეში ასო-ასო ახლიდან შესწავლილი იქნას, მიჰყვებიან სრულიად ცალმხრივ ცივილიზაციასთან საქმოსნობას.
Während hierzulande die Nie-Wieder-Deutschland-Linke zunehmend nur noch Kopfschütteln erntet, scheint die Nie-Wieder-Georgien-Linke ihren Zenit noch nicht erreicht zu haben. Gerne hätte ich dir etwas über den Zusammenhang von Zivilisationsprozess, nationaler Kultur und Sozialismus geschrieben, so wie ich ihn verstehe, aber ich glaube nicht, dass es zur Zeit dafür in Georgien Interesse gibt und diejenigen, die sich dafür interessieren, verstecken sich ängstlich. Es steht mir aber nicht zu, dass zu beurteilen, da ich nicht dort leben muss.
მაშინ როდესაც აქ, აღარასოდეს-მემარცხენე -გერმანია მოჭარბებულად მხოლოდ თავის გადაქნევის ჟესტიკულაციას იწვევს რეაქციად, აღარასოდეს-მემარცხენე-საქართველოს - ჯერ თავისი ზენიტისათვის ჯერ არ მიუღწევია. სიამოვნებით დავწერდი ცივილიზაციის პროცესების, ნაციონალური კულტურის და სოციალიზმის შესახებ, ისე, როგორც ეს მე მესმის, მაგრამ ვფიქრობ, საქართველოში ვისაც ეს შეიძლება აინტერესებდეს შეშინებულები იმალებიან. მე არ მაქვს უფლება მათი განსჯისა, რადგან მე იქ არ უნდა ვიცხოვრო.

19.02.2011


ფრანკ,

რასაც შენ ეხები, ეს სწორედ მიმდინარე აქტუალური თემებია საქართველოში. არც მე ვცხოვრობ იქ, (თუმცა, სად ვცხოვრობ ეს არ ვიცი და იქნებ მითხრა?) და ჩემი დისტანციით და ფოკუსით რასაც ვხედავ, - საქართველოში იდეოლოგიები საზოგადოებაში არ მუშავდება. (გადამუშავდება) მე არასოდეს მაინტერესებდა მხარეობა და მითუმეტეს მემარცხენე-მემარჯვენეობა. დღემდე არ მესმის საერთოდ, როგორ არის ეს შესაძლებელი. როგორც ირკვევა არც ყოფილა ეს შესაძლებელი, არც პიროვნულ დონეზე, როგორც რაიმე ადამიანური რესურსი და არც პლანეტარულ დონეზე.
მეოცე საუკუნეში ამ დაყოფამ რეალური იდეოლოგიური ფორმები შეიძინა, რომელთა ექსპერიმენტების ჩაშლის მიუხედავად, დღემდე ხმარებაშია. ამას ალბათ ორი მიზეზი აქვს, - 1.გარკვეული მასშტაბის ადამიანები სიამოვნებით მიაკუთვნებენ თავს ასეთ „მხარეობას“. ეს მათ ეტყობა საკუთარი თვითდამკვიდრებისთვის სჭირდებათ.2. საზოგადოება, პოლიტიკა, მედია და ა.შ. ხმარობს ასეთ პაროლებს კომუნიკაციის სიადვილის მიზნით, ამომრჩევლების დარაზმვის მიზნით.
გერმანია ამ იდოლოგიური პროექტების ჩაშლის მშვენიერი მაგალითია. ხომ ვნახეთ 68-იანელების ნგრევის შედეგები, ხომ ვიხილეთ ამ მემარცხენე ლიდერების რადიკალური „მეტამორფოზები“. (ოტო შილი და სხვ. მრავალი) ასევე მე-20 საუკუნემ გვაჩვენა ისეთი მოაზროვნეების ცვლილებები, როგორიცაა მაგალითად, ყოფილი მემარცხენე ედგარ მორანი.
მინდა გკითხო, - არსებობს რაიმე ისტორიული გენეოლოგია მემარჯვენეობისათვის, თუ ეს მემარჯვენეობა, იგივე კონცერვატიზმი თუ ტრადიციონალიზმი, მემარცხენეობის დამკვიდრებით გაჩდა? ამას წინად გიორგი მაისურაძის წერილი წავიკითხე, სადაც მემარცხენეობას ქრისტეს, ადარებს. მე როგორც გავიგე, ქრისტეს და არა ქრისტიანობას. ქრისტე, როგორც- „გადამტრიალებელი“ (revolutio) - არ მომეწონა ეს შედარება. ვფიქრობ, რომ ხელოვნურია. ასეთი ფრაზები ხშირად შემხვედრია სხვადასხვა ტექსტებში. რა თქმა უნდა ეს შედარება ახალი არაა. ამაში არაა საქმე. დავანებოთ თავი იმას, რომ ასეთი შედარებით ქრისტესთან, მათი ქრისტიანობაზე ცოდნა პროფანულად გამოიყურება. ქრისტე თავისუფლების გზას და განხორციელებას მხოლოდ უსაზღვრო სიყვარულში ხედავს. შეიძლება ვცდები, მაგრამ მემარცხენეობისაგან სიყვარულის შესახებ დიდად არაფერი მსმენია. აზრების განმეორებებს არაფერს არ ვერჩი. ასეთ დროს ამ გულმხურვალე მემარცხენეებს ავიწყდებათ, რომ “გადატრიალება” საკმაოდ საფრთხილო რა არის. მე სწორედ ასე მესმის და ეს არის ჩემი ინტერპრეტაცია გივი მარგველაშვილის ფილოსოფიისა, როდეაც ის ადამიანებისაგან “ბიბლიოაზროვნებას” ასე დაჟინებით ითხოვს, ყველა თავის ტექსტში. ეს არის არა “გადატრიალება”, არამედ სხვადასხვა მხრდიდან “შეტრიალება”, მისი განჭვრეტა. ხომ იხსენებ, რაზეც ამდენი ვისაუბრეთ გივისთან, - წიგნი არის მისთვის ტაძარი, რადგან მასში შესვლა სხვადასხვა მხრიდან შეიძლება, გაქვს დრო, (!!!!) და გაქვს ჭვრეტის საშუალება.

რახან კვინიტაძე ახსენე სიამოვნებით მოვძებნი მის ციტატას. “Портрет Маркса же носили при всех церемониях и демонстрациях, как святыню. Этот Маркс не пролил ни однои капли чернил за дело освобождения грузии...» (...) «вот это чувство, эта любовь к родине и повела народ за правящей партией...» (...) «дворянство безропотно пожертвовало свои земли, свое достояание и не окозало ниукакой оппозиции правящим, оно не хотело идти старому из за того же чувства любви к родине, ее самостоятелности. Офицерство, служилый народ и интилигенция, также проникнутые этим чувством, шли за правящими и шли бескорыстно, ибо вознограждение за службу не могло удавлетворять их нужд даже первой необходимости. Торговый и промышленнуй элемент, не смотря на то, что социалистическое направление управления Грузией угражало их материальному положению, также не нашли среди себя людей, желающих вуступить с барьбой против правящей партии. И здесь горела любовь к родине. С режимом соглошались, лишь была бы Грузия» (стр. 377) ….. და ა.შ. კვინიტაძის საინტერესო მოგონებებში, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მისი პოლიტიკური და სტრატეგიული შეფასებები. გაოცებული დავრჩი მისი აქტუალურობითაც და დღევანდელი გადმოსახედიდან, მის შორსმხედველობიდან. აქ რომ აღარ გავაგრძელო, ჩემთვის გაუგებარია, თუ რატომ არ მუშაობენ ასო- ასო და სიტყვა-სიტყვით ამ პერიოდზე (1900-30 იანი წწ), არა მხოლოდ ისტორიკოსები, არამედ სხვადასხვა დარგის სპეციალისტები, სადაც ყველა შესაძლებელი დეტალი იქნება აღდგენილი, თუნდაც ისეთი რომ 1921 წლის ალყაშემორტყმულ თბილისში 17 თებერვალს საოპერო თეატრში “როგოლეტო” მაინც დაიდგა და 26 თებერვალს წინა დღის დაცემულ თბილისში (ბრძოლა კვლავ მიმდინარეობს) “ევგენი ონეგინი” შესრულდა, სადაც ამ შესანიშნავ თეატრში პირდაფჩენილი წითელი არმია უფასო სპექტაკლს ესწრებოდა.
კიდევ ბევრი რამის თქმა მინდოდა, მაგრამ შენი მიხვედრილობის იმედით, მივუბრუნდები მეცადინეობას.
დროებით, მარიკა
20.02.2011


წერილი / Brief §1.
Hallo Marika,

habe gerade eine Diskussionsvorlage gefunden, die Gigi Tevzadze offenbar auf der am 4. Mai 2009 vom Harriman Institute (Columbia University/New York) durchgeführten Konferenz „ Georgia at the Crossroads of European and Asian Cultures seinem Vortrag zugrundegelegt hat. Der Titel lautet: „At the crossroads of European and Asian Cultures”: how identity construct was transformed into geopolitical constant (http://www.harrimaninstitute.org/MEDIA/01397.pdf).
Dieser verdeutlicht noch einmal den ganzen Problemkreis der Ost-Westgegensätzlichkeiten – eigentlich sehr interessant – es wird aber auch deutlich, dass für bestimmte Ideen zurzeit kein Platz ist bzw. sein soll. Tevzadze kritisiert die Crossroad- bzw. Brücken-Konzeptionen der georgischen Identität. Er re- bzw. de-konstruiert die Genealogie dieser Auffassungen, die verschiedene Theorien und Diskussionen unterschiedlichen Ursprungs umfassen:

გამარჯობა მარიკა,

სწორედ ახლა გიგი თევზაძის ტექსტი ვიპოვე, რომელიც 2009 წლის 4 მაისს ჰარიმანის უნივერსიტეტში (Columbia University/New York) გამართულ კონფერენციაზე („Georgia at the Crossroads of European and Asian Cultures) ყოფილა წარმოდგენილი. სათაურია: „At the crossroad of European an Asian Cultures“: how identity construct was transformed into a geopolitical constant” (http://www.harrimaninstitute.org/MEDIA/01397.pdf).
აქ კიდევ ერთხელ მკაფიოს ხდის მთელ აღმოსავეთ-დასავლეთის ურთიერთსაწინააღმდეგო პრობლემების წრეს - საინტერესოა. აშკარად ჩანს კიდევ ერთხელ, რომ გარკვეულ იდეებს დღეს ადგილი არ აქვთ, ან არ უნდა ჰქონდეთ. თევზაძე აკრიტიკებს. ქართული იდენტობის Crossroad, ანუ ე.წ. ხიდის კონცეფციას. ის რე - უფრო სწორედ დე - კონსტრუირებას უკეთებს მოსაზრებათა გენეოლოგიას, სხვადასვა თეორიებს და დისკუსიებს, რომელთაც განსხვავებული წარმომავლობა გააჩნიათ:

1. Die Diskussion um die nationale Identität in der Zeit zwischen 1917-1921, in der diese Auffassung vor allem von Grigol Robakidze vertreten wurde, während beispielsweise Geronti Kikodse eine deutliche West- und Vachtang Kotetischwili eine klare Ostoption wählten.
2. Die sogenannte „soviet exceptionality theory“ aus den 1930er Jahren, unter der Tevzadze sowohl die von Schalva Nuzudidse u.a. vertretene Theorie der „Georgischen Renaissance“ als auch die Eurasienideen russischer Philosophen und Geisteswissenschaftler versteht.
3. Die Diskussion um die nationale Identität in den 1970er Jahren, in der die georgische Kultur als Brücke zwischen Asien und Europa betrachtet wird und die sich angeblich auch in den westlichen Studien zur georgischen Kultur (Tevzadze erwähnt hier lediglich Luigi Magarotto) etablierte.
4. Das Seidenstraßenprojekt Eduard Schewardnazes, in dem diese Konzepte sich als politisches und ökonomisches Projekt manifestieren.

1.დისკუსია ნაციონალური იდენტობის შესახებ, რომელსაც 1917-1921 წლებს შორის წარმოშობილი პირველ რიგში გრიგოლ რობაქიძით იყო წარმოდგენილი. ხოლო მის საპირისპიროდ, მაგ. გერონტი ქიქოძე - მკვეთრად დასავლური და ვახტანგ კოტეტიშვილი - მკვეთრად აღმოსავლურ ორიენტაციებს ირჩევდნენ.

2.ე.წ. „soviet exceptionality theory“ 1930-იან წლებში საბჭოთა წარმოშობილი თეორია, რომელშიც თევზაძე შალვა ნუცუბიძისეული „ქართული რენესანსს“ და ასევე რუსი ფილოსოფოსების ევროაზიულ სააზროვნო სივრცეს გულისხმობს.

3.დისკუსია ნაციონალურ იდენტობაზე 1970 -იანი წლებიდან, სადაც ქართული კულტურა ართგვარ ხიდად გაიაზრება დასავლეთსა და აღმოსავლეთს შორის და თითქოს ეს დასაველელბის კვლევებშიც მოცემულია (აქ თევზაძე ასახელებს ლუიჯი მაგაროტოს)

4.შევარდნაძის აბრეშუმის გზის პროექტი, სადაც ეს კონცეპტები პოლიტიკურ და ეკონომიურ პროექტად მანიფესტირდებიან.

Dieses Konstrukt – so Gigi Tevzadze – ist schuld an eurer „Rückständigkeit“ – das ähnelt der seit den 1990er Jahren hierzulande stattfindenden Kritik an unserer „Mitteleuropaidee“. Es gibt nur Ost und West und wir müssen uns entscheiden – Kollektivismus, Religion oder Individualismus, liberale Zivilisation. Tertium non datur! Ansonsten nur hybride Scheußlichkeiten, d.h. Sowjetunion oder der Faschismus. Da wird dann auch gerne Merab Mamardaschwili zitiert, aber eben nur unter diesem Gesichtspunkt, …

ამ კონსტრუქტის ბრალია, - ამბობს გიგი თევზაძე - ეს თქვენი „ჩამორჩენილობა“. ეს გავს აქ 1990-იანი წლებიდან გავრცელებულ კრიტიკას ჩვენი „ცენტრალური ევროპის იდეის“ შესახებ. არსებობენ მხოლოდ აღმოსავლეთი და დასავლეთი და ჩვენ უნდა მივიღოთ გადავწყვიტილება კოლექტივიზმ - და რელიგიას ან ინდივიდუალიზმ - და ლიბერალური ცივილიზაციას შორის. . Tertium non datur! („მესამე გამორიხულია!“) მაშინ ჩდებიან მხოლოდ ჰიბრიდული საძაგლობები, საბჭოთა კავშირი ან ფაშიზმი. თან მოწადინებულად მერაბ მამარდაშვილის ციტირებაც კეთდება, მაგრამ მხოლოდ ამ მიმართებაში.

Nun gibt es natürlich adynamische und reifizierende Interpretationen der Brückenkonzeption bzw. der Mitteleuropaidee, die tatsächlich zu kritisieren sind, aber dieser Hass auf eine Art Mitte, die ja eher geistiger als geographischer Natur ist, ist Teil eines antichristlichen Credos. Ich glaube auch, dass wir nicht einfach an das Erbe des Ostens anknüpfen können, wie unsere esoterischen Sekten meinen – das ist heute eine dekadente Geistigkeit, die der Individualitätsentwicklung nicht gerecht wird – aber wenn es nicht gelingt, eine „westliche“ Geistigkeit zu entwickeln, die den Osten wirklich berührt, dann … the Great Game for ever?

ბუნებრივია არსებობენ ადნინამიური და რეიფიცირებული ინტერპრეტაციები „ხიდის თეორიისა“, -ანუ ცენტრალური ევროპის იდეისა, რაც რასაკვრირველია საკრიტიკოა, მაგრამ ეს ზიზღი ამ რაღაც ცენტრის, რომელიც პირველ რიგში სულიერი და არა გეოგრაფიული ხასიათისაა, - ნაწილია ანტიქრსიტიანული კრედოსი. მე მგონია ასევე, რომ ჩვენ ასე უბრალოდ აღმოსავლეთის მემკვიდრეობას ვერ ჩავებმებით, როგორც ეს ჩვენს ეზოტერულ სექტებს ჰგონიათ. დღეს ეს დეკადენტური სულიერებაა, რომელიც ინდივიდუალიზმის განვითარების სიმაღლეებს ვერ სწვდება. მაგრამ თუ ვერ მოხდება „დასავლყური“ სულიერების ჩამოყალიბება, რასაც აღმოსავლეთი სინამდვილეში ელოდება, მაშინ the Great Game for ever?

05.02.2011

ფრანკ,

მთელი ეს ახალი დისკუსიები ქართულ იდენტობაზე სრული სისულელეა. ეს არის შედეგი ბოლო 200 წლიანი კავკასიის დანაწევრების. მაგრამ არა მარტო ეს. პარალელურად, დასავლეთშიც ვერა და ვერ გაარკვიეს, რა არის ზუსტად მათი დასავლურობა. გადააქციეს ეს მხოლოდ ეკონომიკურ განვითარებად, კოლონიალური ექსპანსიის შემდეგ შექმნეს რა გამწვავებული ფუნდამენტალიზმი აღმოსავლური რელიგიისა. ამავდროულად თავად ქრისტიანულ იდეას კი არ მისდევენ, არამედ მხოლოდ ცივილიზაციის განვითარების ეკონომიკუ მხარეს. ასე რომ, ჩვენს „დაბნევაში“ ამ ყველაფერს ერთად აქვს გავლენა.
რაც შეეხება შევარდნაძის „დასავლურობას“,- მისი „აღმოჩენილი“ აბრეშუმის გზის“ აღორძინებით, - მან საბოლოოდ დასავლეთის „კორიდორად“ გვაქცია, კულტურა და შინაარსს გამოცლილ „ოთახების შესაერთებელ კორიდორად“. სხვათაშორის ეს „კორიდორი", ჩემი გაგებით, სულაც არ გულისხმობს მეორე ბოლოში აღმოსავლეთთან შეერთებას. არამედ, ისევ და ისევ მხოლოდ ეკონომიკურ მოთხოვნილებებზეა ორიენტირებული.

რა თქმა უნდა, შესაძლებელი იყო, ამ იდეას, ამ „კორიდორს“ ეგზისტენციალურად მნიშვნელოვანი შინაარსი მისცემოდა, ამ ე.წ.“კორიდორში“ ისეთი ადამიანებს გაევლოთ, რომლებიც მას კულტურით და განათლებით ისეთ შინაარსს შესძენდნენ, რომ ამ მოცემულობას სამყაროში ჩართულობისათვის გამოიყენებდენენ, მას გლობალურობის და დიგიტალურობის ახალ ეპოქაში გადაიყვანდნენ, მაგრამ სამწუხაროდ ეს ჯერჯერობით არ გამოდის. იმიტომ არ გამოდის, რომ იმის მაგივრად, ჩვენ შეკითხვების გარეშე საქმეს შევდგომოდით, გავაბით გაუთავებელი დისკუსია, „რანი ვართ“-ზე. რიტორიკა დასავლეთის გავლენით გადაქცეულია მხოლოდ რაღაც დადგენილებების გამოტანით, რომ თურმე ასე და ასე უნდა ვიყოთ დასავლური. დემოკრატია თავად დასავლეთის ხელში მხოლოდ ინსტუმენტია ახალი ექსპანსიისა და მას ადამიანებთან სულ უფრო და უფრო ნაკლებად აქვს შეხება.

როცა გაქვს ასეთი ენა, მუსიკა და კულტურა, - დაჯექი რა, საქმეს მიხედე, რა დროს იდენტურობაა!
ქართველის დასავლურობა ჩემი შეფასებით ყოველთვის იყო მხოლოდ განსხვავებულობის ხაზგასმა აღმოსავლეთთან მიმართებაში, მისი ისტორიული ბედი, ამ ქვეყნებთან გაუთავებელი ომებიდანაც გამოწვეული. საქართველოში შინაგანად არასოდეს არ ისმოდა შეკითხვა, არის ის ევროპალი თუ აზიელი. ეს შეკითხვა მოგვიანებით გაჩდა. ვაზს უვლიდა, კულტურას ქმნიდა და ეს შეკითხვა მას სულაც არ აწუხებდა. პირდაპირ „ღმერთთან ჰქონდა საქმე", - ორიენტაციების არჩევის გარეშე. უფრო მეტიც, - ქართველის ინდივიდუალობა ამ შეკითხვის უქონლობაა.

მას ჯერ კიდევ შეუძლია ითამაშოს ნარდი და წაიკითხოს რილკე. ის „ჰაფიზის ვარდს ჩარგავს პრუდონის ვაზაში“. (ტ.ტაბიძე) დამისახელე ის ევროპელი, რომელსაც ეს ასეთი ბუნებრივობით ესმოდეს?

ჩემთვის ამდენი „ევროპულობაზე“ საუბარი იგივე ევროპული კოლონიალიზმია, რომელსაც ახლა ჩვენ საკუთარი მონური (მონად ქცეული) ხელებით ვახორციელებთ.

ჩვენს, როგორც ჩანს არსებულ მონურ აზროვნებას, არ სურს ევროპისგან ტექნოლოგიების ათვისებით საკუთარი საქმის კეთება. ეკონომიკურ თუ სტრატეგიულ სივრცეებში მონაწილეობა, თუნდაც იძულებითი, არ ნიშნავს აზროვნების, სიცოცხლის სტილის შეცვლას, რასაც ასე ჩაგვჩიჩინებენ და ჩვენც ასე უგემოვნოთ თავად ვასრულებთ.
ჩვენი ცვალებადობა, სამყაროთა შორის განთავსება, გეოგრაფიულადაც და სულიერადაც არის ჩვენი იდენტობა.
სხვათაშორის სწორედ ეს ჩვენი განსხვავებულობა არის ჩვენი ერთადერთი შანსი. უბედურება ისაა, რომ ახლად ჩამოყალიბებული დაჯგუფებები, რაც უფრო მეტს ამტკიცებენ, (მარჯვნივ, მარცხნივ, რელიგიური, თუ სხვ), მით უფრო მცდარი ხდება თავად მათი წარმოდგენებიც, დისკუსიის ფორმების სიმდარეზე რომ აღარ ვილაპარაკოთ.

მარიკა, 06.02.2011